Anadilimiz Müzik Yetimiz Üzerine Etkili
Ritim duygusu ve melodik işitme anadilinin türüne bağlı olarak gelişiyor.
Anadilimiz, henüz anne karnındayken gelişimimiz üzerinde etkili olmaya başlıyor. Hamileliğin son haftasında, bebek annesinin karakteristik konuşma melodisini duymaya başlıyor. Dünyaya geldiğinde ise ağlama sesleri bu tipik motifleri taşıyor. Ayrıca bebeğin tonlamalı dilli bir aileden gelip gelmediği de anlaşılıyor. Tonlamalı bir dil olmayan Türkçe’de sözcükler nasıl vurgulanırsa vurgulansınlar, anlamları değişmez. Oysa bazı Asya ve Afrika dillerinde durum farklıdır, Bu dillerde kelimelerin anlamı telaffuza göre değişir. Örnegin Çin’de geleneksel Mandarin dilinde “ma”, kelimenin melodisine bağlı olarak anne ya da at anlamına gelebilir.
Bilim insanları uzun bir süredir bu ilk çocukluk döneminde edinilen konuşma motifinin, müzik duyumuzu da etkilediğini tahmin ediyorlardı. Gerçekten de bazı bilim insanları, tonlamalı bir anadilin melodi duyusunu güçlendirdiğini göstermişti. Fakat sorun şu ki bu araştırmalar genelde iki dili karşılaştırıyordu. Çoğunlukla ingilizce ile Mandarin ya da Kantonca ile. Fakat bu kadar farklı kültürel çevreden gelen katılımcılarda dil dışında diğer etki faktörleri de rol oynuyor. Sadece iki dil grubu karşılaştırıldığında, kültürel etkileri dilsel etkilerden ayırmak zordur.
Son araştırmada bilim insanları ana dilin ritim duygusu üzerinde ne kadar etkili olduğunu öğrenmek istiyorlardı. Bunun için de bir online çalışma ile 203 ülkede yaşayan, yaklaşık 500 bin kilinin müzik yeteneğini karşılaştırdılar. Bu çalışmadaki 54 kişiden 19’u tonlamalı, 29’u ise tonlamalı olmayan anadilini konuşuyordu. Tüm katılımcılara, her biri farklı zorluk seviyelerine sahip üç tür dinleme görevi verildi: Birbirine çok benzeyen iki melodinin farklılık gösterip göstermediğini, şarkıyla birlikte bir ritmin çalınıp, çalınmadığını ve bir sesin doğru perdede söylenip, söylenmediğini anlamaları gerekiyordu. Sonuçlara göre tonlamalı anadili konuşan katılımcılar, gerçekten de daha iyi bir melodik işitmeye sahip. 19 toplamalı anadilini konuşanlar benzer melodileri birbirinden daha iyi ayırt edebiliyorlar. Testlerde %22 daha başarılı oldular. Ve bu farklılıklar kültür gevresi, eğitim ve diğer faktörlerden bağımsız olarak ortaya çıktı.
Diğer iki testin sonuçları ise şaşırtıcıydı: Beklenilenin aksine tonlamalı dilleri konuşanlar, silarki söyleyen bir sesin “çarpık” tonlarını daha iyi algılayamadılar. Bu örneğin Çincede perde derecesindeki modülasyonların, kulağı doğru perdeye ve dolayısıyla frekansa göre eğittiği varsayımıyla çelişmekte. Bu açıdan bakıldığında, tonlamalı dillerin bu yetenek üzerinde çok ya da hiç etkisi olmadığı görülüyor.
İkinci sürpriz ise şu: Tonlamalı dillerin melodik işitme yetisi üzerindeki olumlu etkisi, ritim duygusu üzerinde negatif etki yapıyor. Tonlamalı anadili konuşanlar, ritim testlerinde daha kötü performans gösterdiler. Tonlamalı anadili konuşanların, örneğin Almanca ya da İngilizce konuşan insanlara kıyasla neden daha zayıf bir ritim duygusuna sahip oldukları henüz bilinmiyor. Bununla birlikte bilim insanları bunun konuşma algısındaki farklı önceliklerden kaynaklandığını düşünüyorlar. Tonlamalı dillerde ritim, perdeden daha az önemli olduğu için daha az dikkat ediliyor. Sonuç olarak beyin bunun için daha az eğitilmiş oluyor.
Yazan: Selim ÖZTEMEL
Language experience predicts music processing in a half – million speakers of fifty – four languages, Current Biology, 26,04. 2023.
Bir yanıt bırakın