Ateşten Set Paradoksu
Ateşten Set Paradoksu 2013 yılında makalede yayınlanmasından günümüze tam çözümü olmayan paradokslardan biridir. Bu paradoks, kara deliğin buharlaşması sırasında olanları açıllayan kara deliklerde ki tamamlayıcılık ilkelerinin kendi içerisinde tutarsızlığına dayanıyor. Tamamlayıcık ilkesine göre; Uzaktan gözlemleyen biri kara deliğin oluşumu ve buharlaşma aşamaları kuantum mekaniğine göre tutarlıdır. Olay ufkundan geçen biri, olay ufkundan geçip geçmediğini anlayamaz. Örneğin Dünya’mız devasa bir kara deliğin olay ufkundan geçiyor olsada bunu anlayamayız.
Kuantum Dolanıklık
Kuantum dolanıklık, birden fazla parça ya da sistemin bir nevi birbirine bağlı olmasıdır. Örneğin Helyum elementinin yörüngesinde hareket eden iki elektronu ele alalım. Elektronların negatif yüklerinin yanı sıra bir de spin adı verilen özellikleri vardır. Elektronların spini 1/2’dir. Bunları küçük mıknatıslar gibi düşünebiliriz. Kuzey güney kutupları vardır. Spin elektronun kendi etrafında dönmesinden kaynaklanmaz, bu kendisinin kuantum özelliğidir. Bu elektronlar taban seviyelerindeyse birbirlerine dolanıktır. Birinin güney kutbu yukarıdaysa diğerinin kuzey kutbu yukarıdadır. Ya da tam tersi.
Daha önce bahsettiğimiz kara delik tamamlayıcık ilkesine dönersek, kara deliğin erken döneminde yaymış olduğu Hawking ışınımı ile maksimal dolanır olduğu görülür. Yine kara deliğe düşen birinin olay ufkunda vakum halini görmesi gerekir. Fakat olay ukunun etrafındaki vakum, kara deliğin içerisindeki ve dışarısındaki parçacık veya sistem çiftlerinin maksimal dolanıklık içinde olması da gerekir. İşte paradoks burada devreye giriyor. Kuantum mekaniği kanunlarına göre bir parçacık ya da sistem kendisinden başka iki parçacık ya da sistemle ayrı ayarı maksimal dolanık olmaz.
Öyleyse kara deliğin buharlaşma bilgisini koruduğunu savunursak diğer özelikle çelişmiş oluruz. Yani kara deliğin olay ufkunda her türlü enerjiden her türlü parçacık bulundurduğu anlamına gelir.
Kısaca kara deliğe düşen kişi; kara deliğin olay ufkunda, ateşten bir set ile karşı karşıya kalır. İşte bu paradoksa Ateşten Set Paradoksu denir. Bu paradoksun çözümüne öneriler getirilse de uzlaşılan bir fikir henüz yok.
Yazan: Selim ÖZTEMEL
Kaynak**
İlginizi çekebilecek bir yazı daha: Kara Delikler Başka Evrenlere Geçit Olabilir mi?
Bir yanıt bırakın