Atom Dünyasının Gangsterleri: Elektronlar
Maddenin atomlardan oluştuğunu, atomların ise daha küçük bileşenlere sahip olduğunu biliyoruz. Bunlar protonlar, nötronlar ve elektronlardır. Protonlar ve nötronlar daha küçük olan kuarklardan oluşur ancak elektronların kendinden daha küçük bir yapısı yoktur. Bu açıdan bakınca elektron ve kuark için doğanın en temel parçacıklarıdır diyebiliriz, yani bunlar kendisinden daha küçük parçalara bozunamaz. (şimdilik) Elektronlar negatif yüke sahip en temel atom zerrecikleridir. Bir atom sahip olduğu elektron sayısı ile çekirdekteki protonların sahip olduğu artı yükü dengeler.
Elektronlar Gerçekten Var Mı?
Elektron, uzayda yayılan ve titreşen, ancak yine de kütle gibi belirli ayrık özelliklere sahip olan bir olasılıksal kuantum dalga fonksiyonu ile tanımlanır. Bir atomda kararlı bir durum içinde bağlandığında, elektron dalga fonksiyonu, “yörünge” adı verilen belirli bir alana yayılır.
Dirac’a göre, uzayın herhangi bir noktasında elektronun varlığına ilişkin kesin bir kanıya varamayız.(onun için ne var ne de yok diyebiliriz.) Yalnızca matematiksel bir fonksiyon olarak tanımlayabiliriz. Aynısı atomun çekirdeğini oluşturan kuarklar için de geçerlidir çünkü bunlar da Dirac denklemine göre davranan fermiyonlardır. (Yukarda kuarklar ve elektronların temel parçacıklar olduğundan bahsetmiştik)
Elektronun Çoklu Karakteri
Elektronlar da tıpkı ışık gibi hem dalga hem de parçacık gibi davranabilirler. Hangi karakterini göstereceğini mevcut durum ve koşullar belirler. Son yüzyılda yapılan deneylerle ışığın sadece dalga veya sadece parçacık gibi davrandığı ispatlanmıştır.(Christian Huygens’ın temelini attığı, Thomas Young’ın geliştirdiği ışığın dalga teorisi ile birlikte, Albert Einstein ve De Broglie gibi isimler ise ışığın parçacık teorisi üzerine kanıtlar sunmuşlardır.) Bu ikililik tıpkı ışıkta olduğu gibi elektronun doğasını anlama açısından oldukça büyük bir engeldir çünkü hala elektronun belli koşullarda parçacık yada dalga gibi davranmasını açıklayamıyoruz.
Old Elektron
Elektronun yaşam süresinin şimdiye kadarki en iyi ölçümü, bugün mevcut olan bir parçacığın muhtemelen 66.000 yottayears (6.6 × 1028 yıl) civarında olacağını gösteriyor ki bu, evrenin şu anki yaşının yaklaşık beş kentilyon katıdır.
Elektron, bugün bildiğimiz üzere en az kütleli ve negatif elektrik yüklü atom altı parçacıktır. Bir elektronun yok olması demek, sonrasında nötrinolar gibi daha küçük kütleli parçacıklara ayrışacağı anlamına gelir. Ancak biz biliyoruz ki elektrondan daha düşük kütleye sahip parçacıkların elektrik yükü yoktur ve bu nedenle, herhangi bir varsayımsal bozulma sürecinde elektronun sahip olduğu yük “kaybolmalıdır”. Bu, parçacık fiziğinin Standart Modelinin bir parçası olan “yük korunumu” ilkesini ihlal eder. Sonuç olarak, elektron, asla bozulmayacak temel bir parçacık olarak kabul edilir. Eğer bir elektronu bozdurmayı başarabilirsek kısıtlı Standart Modelin yerine daha kapsamlı ve geliştirilmiş yeni bir model bulmak zorunda kalacağız.
Yazan: Şafak YASUN
Bir sözelci olarak bir şey sormak istiyorum 🙂
Elektronlar atom çekirdeği etrafında olağanüstü hızda dönüyor değil mi? Peki bu enerjiyi nereden alıyorlar? Elektronu sürekli döndüren enerji kaynağı nedir?