Ay Nasıl Oluştu?
Gezegenimizin tek doğal uydusu olan Ay, aynı zamanda da Güneş Sistemi’nin 5. en büyük doğal uydusudur. Ay’ın, Dünya’ya olan uzaklığı tam tamına 384.400 km’dir. Mevcut teorilere göre Ay, ilk oluştuğu esnalarda Dünya’ya olan uzaklığı 25.000 km olarak tahmin ediliyor. Eğer Ay’ın ilk oluştuğu zamanlarda yeryüzünden Ay’a bakıyor olsaydınız İo’dan Jüpiter’e bakıyormuş gibi bir hissiyata kapılabilirdiniz… kim bilebilir. Ay’ın çapı 3.474 km’dir bu da Dünya’nın çapının yaklaşık olarak 4’te birinden biraz fazlaya denk geliyor. Ay’da yerçekimi, Dünya’nın yerçekiminin %17’si kadardır ve Ay, Dünya çevresindeki bir turunu 27 gün 7 saatte tamamlar.
Peki, Güneş Sistemi’nde; çevresinde döndüğü gök cismine oranla hem en büyük hem de “çok sevdiğimiz” gezegenimizin uydusu olan “Ay” nasıl oluştu?
İnsan ırkı olarak Astronomi bilimine ilk adımı atan öncü medeniyetlerden (Çin, Hint, Sümer ve Maya gibi daha birçok uygarlık) günümüze kadar Dünya’nın uydusu olan Ay, gözlemlenmekte ve sırları araştırılmaktadır. Ay’ın oluşumu hakkında birçok teori vardır ve bunlardan birisi Evrim Teorisi’nin mimarı Charles Darwin’in oğlu, George Darwin tarafından sunulmuştur. Bu teori de şunlardan bahsedilir: Dünya’nın, genç olduğu zamanlarda Dünya çok hızlı dönüyordu ve bu dönme sonucunda Ay’ın, Dünya’dan koptuğu öne sürülmüştür. George Darwin aynı zamanda bu teorisini desteklemek amacıyla Pasifik Okyanusu’nun bu kopmanın izlerini taşıdığını iddia etmekteydi fakat daha sonra yapılan çalışmalar (Ay’dan getirilen kayaların Pasifik’ten daha eski olduğu anlaşıldı.) sonucunda bu teorinin gerçeği yansıtmadığı kararına varıldı ve başka cevaplar aranmaya devam edildi. Bu teori gibi diğer birkaç teorinin yanı sıra “temel teori” niteliğini taşıyan 2 adet teorimiz bulunmaktadır. Bunlar;
1- Hartmann’ın Korkunç Çarpışma Teorisi
Adından da anlaşıldığı üzere bu teori kapsamında Dünya’ya, oluşumundan yaklaşık 50 milyon yıl sonra “Orpheus” adı verilen bir Cüce Gezegen’in çarpması sonucunda uzaya salınan kayaların ve hafif metallerin kütleçekim kuvveti ile birbirine yapışması sonucu oluştuğunu öne sürer. İlk başlarda bu teori birçok insan tarafından mantıklı karşılanmasa da Ay’dan getirilen 380kg’lık Ay parçasından edinilen sonuçlarda Ay’ın, Dünya’ya olan benzerliğine hayret edilmiş ve bu teoriye katılan insanların sayısı oldukça artmıştır. Ardından ise bu teori “Temel oluşum” teorisi kapsamına alınmıştır.
2- Dev Çarpışma Teorisi
Günümüzden tam 4.5 milyar yıl önce, Güneş Sistemi’nin oluşumu esnasında ortam şu an olduğu gibi bu kadar stabil değildi ve dolayısı ile etrafta dev kaya parçaları geziniyordu. Buna göre, bilim insanları, Dünya’nın yalnızca %2’si büyüklüğünde olan ve Theia adı verilen bir gezegenin Dünya’ya çarptığı ve Ay’ı, Dünya’dan koparttığını öne süren bir teori sundu. Ardından bu teoriye karşı yapılan araştırmalarda Ay’da Theia’ya ait herhangi bir bulguya rastlanmadığına karşı bir çalışma yayınlandı. Buna cevap olarak ise teoriye şunlar eklendi: Theia, Dünya’nın yaklaşık %2’si büyüklüğünde olduğu için çarpışma sonucunda çekirdeklerin kaynaştığı ve Theia’nın eriyip, Dünya’nın homojen bir parçası haline geldiği, bundan dolayı ise Ay’da ayriyeten başka bir gezegene/gökcismine ait kimyasal-fiziksel bulguya rastlanılmadığı öne sürüldü.
Bu 2 teori de henüz kabul görülmüş değildir. Dünya’nın uydusu Ay, oluşumu ile ilgili gerçeği hâlâ saklamaktadır ve Ay’ın gizlediği bu gerçeği açığa çıkartmak için gökbilimciler günümüzde de yoğun çabalar sarf etmektedir.
Yazan: Emir Tarık DAŞTAN
Kaynak**
Bir yanıt bırakın