Aztekler Güneş Gözlemleri İle Milyonları Doyurmuş
1519 yılında yapılan İspanyol işgalinden önce Meksika havzasının tarım sistemi, yaklaşık 3 buçuk milyon kişiyi doyuruyordu. Kurak geçen ilkbahar ve yaz musonlarının yaşandığı bir bölgede, bu kadar çok insanı beslemek için mevsimler değişimleri iyi bilmek gerekiyor. Her ne kadar tarihçiler bir takvimden söz etmeseler de Azteklerin bu kadar kesin bir tarım takvimine nasıl sahip oldukları bilinmiyordu.
Kaliforniya Üniversitesi bilim insanları tarafından yürütülen çalışma, Azteklerin havzadaki dağları gözlemevi olarak kullandıkları ve Sierra Nevada zirvelerinden Güneş’in doğuşunu takip ettiklerini ortaya koydular. Bilim insanları Azteklerin, yükselen Güneşi izlerken, günden güne doğuya bakarak mevsimleri belirlemek için hep aynı noktada durmuş olmaları gerektiği sonucuna vardı.
Bilim insanları Meksika belgelerini incelediler. Bu eski metinlerde, havzanın doğusunda yer alan Taşlıçay Dağı’ndan söz ediliyordu. Ekip, havzayı çevreleyen yüksek dağları ve dağın tepesindeki bir tapınağı araştırdı. Astronomik bilgisayar modelleri ile de tapınaktaki uzun bir geçit yapısının, Aztek yeni yılının ilk günü olan 24 Şubattan yükselen güneş ile aynı hizada olduğunu kanıtladılar.
Hipoteze göre Meksika havzasının tümünden yararlanıldı. Güneş Sierra’daki belli başlı bir noktada yükseldiğinde, ekim vaktinin geldiği anlaşılıyordu. Belli bir noktadan takip edilen Güneş aynı yörüngeyi izlemez. Kışın gökdelen ekvatorun güneyinden geçer ve güneydoğuya doğru yükselirken, yaz yaklaşırken güneşin sapması adı verilen bir fenomen olan dünyanın eğimi ile, gün doğumu kuzeydoğuya doğru hareket eder.
Aztekler, saat ya da modern araçlar kullanmadan yalnız Güneşi gözlemleyerek, mevsimleri ve artık yılları doğru bir şekilde gösteren takvim yapmayı başarmışlar. Bilim insanlarına göre Aztek gözlemevi daha modern bir işleve sahip olabilir. Meksika havzasına güncel görüntüleri eskileriyle karşılaştırıldığı zaman, eskiden ormanın Tlaloc dağına doğru tırmandığı anlaşılıyor. Büyük olasılıkla alçak rakamlarda ortalama sıcaklığın yükselmesi sonucu oluşmuş olabilir.
Yazan: Selim ÖZTEMEL
Ancient inhabitants of the Basin of Mexico kept an accurate agricultural calendar using sunrise observatories and mountain alignments, 12.12.2022, PNAS
Aztec Science: Precise Solar Observations Fed Millions in Ancient Mexico, 25.12.2022, SciTechDaily
Bir yanıt bırakın