Beynin İçine Yolculuk
İnsan beyni maddesel anlamda nasıl bir yapıdır? İçeriğinde ne gibi yapılar bulunur? Neden kıvrık kıvrıktır? İşlevleri hakkında çokça konuşulan beynin bugünde maddesel yapısını konuşalım.
İnsan beyni ortalama 1,5 kg ağırlığındadır. Bu ağırlık bireyin kilosuna göre vs. değişmektedir. Beyni oluşturan maddelere baktığımızda ise: 160 gram yağ, 110 gram protein, 1 litre su, 15 gram şeker, 10 gram da tuzdan oluşur. Bilinmezliğini birçok varlığın koruduğu gibi koruyan beynin bu kadar basit (!) bileşenlerden oluşuyor olması onun ilginçliğini artırmaktadır.Beynin kıvrımlı yapısını bir miktar kaldırıp içeriğine baktığımızda küçük küçük iç içe geçmiş yapılar ile karşılarız. Bu yapılar beynin katmanlarını oluşturur. En iç kısımda (beyin sapı) sürüngen beyin denilen kısım bulunur. Devamı omuriliğe uzanan sürüngen beyinde; kalp atışı, solunum ritmi, tehlike durumlarında ortaya çıkan refleksler, iç organların çalışma düzeni vs. gibi temel yaşamsal faaliyetler düzenlenir.
Sürüngen beynin bir dış katmanı memeli beyni de denilen orta beyindir. Limbik yani duygusal sistemimizi içerisinde barındıran orta beyin, duygularımızın yanı sıra içgüdülerimizin de yönetildiği kısımdır (korku, öfke, cinsellik, sevgi, tutku vs.). Ayrıca orta beyin, uzun süreli hafıza oluşumunda (limbik ile ilişkili) ya da hormonlarımızın haberleşmesinden sorumlu önemli yapıları da içerir.
Beynin en dış katmanı diğer beyin katmanlarını da içine alan üst beyindir. Gelişkin memeli ve insan beyni de denmektedir. Burada algı, hareketlerin iradeli kontrolü gibi üst düzey zihinsel işlevlerin faaliyeti sürdürülür. Düşüncenin merkezi kabul edilen üst beyin görevlerine göre çeşitli bölümlere ayrılmıştır. Bu bölümler arasında insanı diğer memelilerden farklı kılan üst beynin ön bölümü yani frontal kortekstir. Bu kısımda kişilik özellikleri, dürtülerin kontrolü, oluşturulmuş toplum kurallarına uyabilmek ya da kompleks stratejiler geliştirebilmek gibi insana özgü faaliyetleri içerir.
Beynin katmanlarından kıvrımlarına geçelim. İnsan beyni kompleks bir yapı olarak evrimleşmiştir. Bu süreçte de vücuda orantılı olarak büyümesi gerekli olduğundan kendi içerisinde kıvrımlar oluşturarak yüzey alanını genişletmiştir. Varsayılan teorilerden biri budur ancak kanıtlanmamıştır. Bu varsayımın yanı sıra kıvrımlar beyin hücrelerinin yani nöronların birbiri ile iletişimlerini kolaylaştırdığı da düşünülmektedir. Bu düşünceye göre düz bir levha üzerinde iletişimindense kıvrık kıvrık bir yapıda iletişim daha kolay olacaktır.
Yazan: Nazlıcan İLHAN
