Bir Asırlık Botanik Bilmecesi Çözüldü

Bir Asırlık Botanik Bilmecesi Çözüldü

Bitkiler, basit yosunlardan ve yere yakın büyüyen sarmaşıklardan daha uzun otlara ve hatta ağaçlara evrimeyi nasıl başardılar? Ve bu evrimde su dolaşım sistemleri nasıl bir rol oynadı?

Ksilem ya da odunsu doku olarak adlandırılan dağıtım demeti sayesinde bitkiler, suyu köklerinden yapraklarına ve çiçeklerine kadar taşıya biliyor. Bilim insanları ksilemin evrim sürecinde neden daha karmaşık hale geldiği üzerine araştırmalar yaptılar.

İlk vasküler bitkiler gövdelerinde genellikle yalnız kompakt bir demete sahipti. Fakat bir çok modern bitki ksilem, genellikle bir kaç parçaya bölünmüş karmaşık bir modeldedir. İlk başlarda bu karmaşıklığın bitkilere ne gibi bir avantaj sağladığı anlaşılmamıştı. Bu neden ile “gereksiz” yere karmaşık ksilem modeli, daha iyi bir açıklama bulunamadığı için, yalnız erken dallanma ve artık olmayan diğer büyüme biçimleri ile alakalı olduğu kabul edilmişti.

Çekya Bilimler Akademi’nden Martin Bouda ve çalışma arkadaşları, çağdaş bitkilerin ksilemi ve arkasında daha neler olabileceğini araştırdılar.

Araştırma için de farklı (tohumsuz) vasküler bitkisinin fosiline ait ksilemleri 400 milyon yıllık evrim sürecinde geçirdiği değişimleri gözlemlediler. Özellikle de ksilemin yapısı ve bu bitkilerin yetiştiği iklim arasındaki bağlar arandı.

Bir Asırlık Botanik Bilmecesi Çözüldü

Bilim insanları ksilemin karışık yapısını, vasküler bitkilere kurak koşullarda da en üstteki bitki kısımlarına bile su taşımaya yardimci olduğunu tahmin ediliyordu. Çünkü kuraklıkta, borulardaki su molekülü zincirinin kırılma ve bloke edici gaz boluncuklarının oluşma riski bulunuyordu.

Yapılan analizler ile gerçekten de, bitkilerin karaya yayıldığında ksilem biçimlerinin de o kadar farklılaştığı kanıtlandı. Ksilemlerin biçimleri farklı olsa da görevleri yine aynı: Gaz baloncuklarının yayılmasını engellemek. Bilim insanları bu çalışmaları ile çağdaş vasüler bitkilerin ilk bakışta gereksiz gibi görünen dolaşım sistemine sahip olduklarını açıklarken, bir asırlık bilmeceyi de çözmüş oldular.

Yazan: Bilge KAPLAN

Hydraulic failure as a primary driver of xylem network evolution in early vascular plants, 10.11.2022, Science

YouTube Kanalımız

Bilge Kaplan (Altın Yazar) hakkında 248 makale
1993 yılında Antalya'da doğdum. Molekuler Biyoloji ve Genetik bölümünden mezunum. Şimdi Covid laboratuvarında moleküler biyolog olarak çalışıyorum. Biyoloji,kimya,fizik, matematik en güzel ilgi alanlarim.

İlk yorum yapan olun

Bir yanıt bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.


*