Bir Türk Teorik Fizikçi: Asım Orhan Barut
Hayatı
Asım Orhan Barut; 6 Haziran 1926 yılında, Malatya’da dünyaya geldi. Cumhuriyet İlkokulu ve Malatya Lisesi’nde oldukça parlak bir öğrenci olarak eğitimini tamamladı. 1943 yılında özel bir sınavla İstanbul Teknik Üniversitesi’ne ikinci sınıftan başladı. 1944 yılında devlet bursuyla İsviçre’ye gitti. Zürih Federal Teknoloji Enstitüsü’nden(Eidgenossische Technische Hochschule Zürich) 1948’de lisans derecesi, 1952’de doktora derecesi aldı. Zürih Teknoloji Enstitüsü (Eidgenossische Technische Hochschule)de bir süre araştırmacı olarak görev yapan Barut, hayatının ileri dönemlerinde Kanada ve ABD’de görev yaptı. Aynı zamanda Amerikan vatandaşlığı da bulunmaktadır. 5 Aralık 1994 günü hayatını kaybeden Barut’un çalışmaları tüm bilim dünyasında yankı uyandırdı.
Hakkında Söylenen Bazı Yorumlar
Barut hakkındaki çoğu bilgi yeğeni Hikmet Barutçugil tarafından aktarılmıştır. Kendisi de önemli bir sanatçı olan Barutçugil amcası Asım’ın sanata atılmasındaki yegâne etken olduğunu söylemiştir. Amcasına hep özendiğini ve çok farklı, kendine has bir insan olduğunu belirten Barutçugil, eğlenceli ve dolu bir insan olduğunu söyler. Asım Orhan Barut’un fiziği “Allah’ın hikmetini anlamak” olarak değerlendirdiğini ve işine gerçekten muazzam bir istek sahibi olduğunu da yine çeşitli akrabaları tarafından dile getirildi. Barut’un hayatının büyük kısmı yurtdışında geçse de ailesinin, özellikle annesin ona çok düşkün olduğu biliniyor.
Teorik Fizik üzerine yoğunlaşan Barut, simetri aşığıydı. Çok sayıda çalışması bulunan Barut’un çalışmaları üç temel alanda ağırlık kazanmıştır*
Kuramsal Fiziğin Temel Problemleri
Bu bölümde, dinamik grup kuramı ve uygulamaları, sonsuz-bileşenli göreli hareket denklemleri, kimyasal elementlerin periyodik cetvelinin grup kuramı, klasik elektrodinamikte ışınım problemi, kuantum elektrodinamiğinin öz-alan yaklaşımı, elektromanyetik ve zayıf etkileşmelerin saçılma matrisi kuramı sayılabilir. Grup gösterimlerini dinamik sistemlere ilk uygulayan Asım Orhan Barut oldu; böylece de dinamiğin altında geniş bir geometrik yapının yer almış olabileceği düşüncesi kuvvet kazandı.
Matematiksel Fizik
Bu bölümün alt başlıkları şunlardır: Göreli Saçılma Matrisinin Simetri Özellikleri ve Göreli Denklemler, “Lagrange Değişim İlkesi”nin Yüksek Basamaklı Sistemlere Genişletilmesi, Kompakt Olmayan Grupların Matematiksel ve Fiziksel Özellikleri, konform gruplar ve uygulamaları, çizgisel olmayan dinamik sistemler ve grup özellikleri olarak sıralanabilir.
Temel Parçacıklar Fiziği
Barut’un çalışmaları büyük çoğunlukla bu alandadır. Parçacık fiziği doğrultusundaki çalışmalarına temel parçacıkların sınıflandırılmasıyla başlamış; Gell-Mann ve Neeman’dan üç yıl evvel Nuovo Cimento dergisinde, mezon ve baryonların sekizli simetri diyagramlarını yayımlayarak “sekizli” simetriye ilgileri toplamıştır. Çalışmalarının son zamanlarında, temel parçacıkların yapıtaşları ve bunların arasındaki temel kuvvetler konusunda, “Kuark Modeli”ne karşı bir seçenek olarak “Maynetik Model”i geliştirmiştir. Özellikle Parçacıklar Fiziği konusunda hâlâ adı yankı uyandırır ve fikirleri savunucu bulur.
Kısacası Barut 1940’lı yıllardan beri fizik dünyasının en karmaşık alanlarından biri olan Kuantum Mekaniği hakkında da çeşitli modellemeler yaparak hâlâ kısıtlı sayıda bu denli başarılara sahip olunan fizik dünyasında önemli bir yere oturmuştur.
Tüm bunların yanı sıra aynı zamanda birçok kitap yazmıştır. Yazdığı eserlerden birkaçı şöyledir**
Electronenoptisches und statistisches Verhalten der Gittervërvielfacher. Drukerei Lehmann A. G., Zürich (1951).
Electrodynamics and Classical Theory of Fields and Particles. Macmillan (1964). Dover Edition (1980).
Second edition in preparation. The Theory of the Scattering Matrix. Macmillan (1967).
Dynamical Groups. University of Canterbury Press (1972).
Representations of Noncompact Groups and Application (with R. Raczka). Polish Scientific Publishers, Warszawa (1977),
760 pp. Geometry and Physics – Non-newtonian Forms of Dynamics, Bibliopolis, Napoli, (1989).
Özellikle Temel Parçacıklar Fiziği alanında çalışmalarıyla adından söz ettiren Barut, simetrik bir evren olduğu görüşüne sahipti. Tüm fizik dünyasının üzerine tartıştığı konularda verimli çalışmalar sunan Barut, insanlık ve Türkiye için büyük bir ilham kaynağı ve saygı duyulmaması imkansız bir yaşam sunarak bizlere veda etti. Edilebilecek tüm teşekkürleri kendisine borç biliyoruz…
Yazan: Alperen YAYLA
Kaynak:
*Z. Zekeriya Aydın, Bilim ve Teknik, Şubat 1995
Bir yanıt bırakın