Büyük Gama Işıması Dünyaya Çarptı
9 Ekim’de tespit edilen patlama o derece parlak ki, ilk olarak çok da uzak olayan kaynaktan gelen kısa X-ışını parlaması olduğu düşünüldü. Swift J1913.1+1946 olarak adlandırılan bu görüntü, şimdiye kadar tespit edilmiş en büyük gama ışını patlamsı. Bu patlamayı tetikleyen şeyin ne olduğu tam bilinmese de, yoğun kütleli bir yıldızın patlaması ile meydana gelen kara delik ya da nötron yıldızı çarpmasının neden olabileceği düşünülüyor.
Evrendeki en şiddetli patlamalardan bir olan GRB221009A olarak yeniden adlandırılan gama patlaması, 2.4 milyar yılı uzaklıkta meydana geldi. Dünya için tehlike oluşturmayan bu patlamanın gücü 18 teraelektronvolt gücünde.
Bu yakınlık, ortalama uzunluktaki gama ışın patlamaların 20 katta yakın ve şimdiye kadar tespit edilen en büyük patlama. Gama radyasyonu, atom çekirdeğinin aktif bounumu ile meydana gelen evrendeki en güçlü enerji ışınımıdır. Güneşin 10 milyar yılda üretebileceği enerjiyi, birkaç saniye içersinde meydana getirir. Bu patlama genellikle büyük kütleli yıldızın süpernova ya da hipernova olarak patlaması anlamına geliyor. Ayrıca 2 nötron yıldızının çarpmasında da meydana gelebiliyor.
Temel olarak Güneş’ten büyük kütleli yıldızlar hidrojen füzyonunu besleyecek malzemeyi tükettiğinde, dışarıdan içeriye doğru yüksek basınç ile çöker. Çekirdek nötron yıldızı ya da kara deliğe dönüşürken, dış malzeme de uzaya saçılan bir süpernova patlaması ile dağılır.
Avustralya’daki Uluslarası Radyo Astronomi Araştırma Merkezi’nden (ICRAR), Gemma Anderson, “Bu olay çok yakın ve çok enerjik olamsı, ürettiği radyo, optik, X-ışını ve gama ışını son derece parlak ve dolayısıyla kolay tespit edildi. Bu nedenle GRB’yi küçük ve büyük teleskop ile inceleyebileceğiz” diyor. Anlaşıldığı kadarıyla, patlama çok tozlu bir galaksiden oluşmuş ve çok güçlü.
Çin’deki Büyük Yüksek İrtifa Hava Duşu Gözlemevi (LHAASO), yaklaşık olarak 18 teraelektronvolta kadar enerji sahip fotonları tespit etti. Bilim insanları, mümkün olduğu kadar çok dalga boyunca art ışımanın davranışı gözlemlemek ve patlamanın nedenini ayrıntılı olarak anlamaya çalışıyorlar.
Yazan: Selim ÖZTEMEL
Scientists Just Detected a Colossal Gamma-Ray Burst, And It’s a Record-Breaker, 12.10.2022, Science
Bir yanıt bırakın