CERN ve “Tanrı Parçacığı”
CERN, dünyanın en büyük parçacık fiziği laboratuvarı. Bütün fizikçilerin, özellikle de deneysel ve teorik fiziğin işbirliği altında bir arada çalışmasını sağlayan bu mükemmel yapı; evrenin yapısını çözmemizde çok büyük fırsatlar sağlıyor. Biz de bu yazımızda CERN`in tarihçesine, ne olduğuna ve CERN`de yapılan büyük keşiflerden biri olan Higgs Bozonu`na (Tanrı Parçacığı) değineceğiz.
Kısaca CERN Nedir?
Avrupa Nükleer Araştırma merkezi (CERN), Nükleer Araştırmalar için Avrupa Konseyi anlamına gelen Fransızca “Conseil Européen pour la Recherche Nucléaire” sözcüklerinin kısaltmasıdır. İsviçre ve Fransa sınırında yer alan CERN, dünyanın en büyük parçacık fiziği laboratuvarıdır. 1954 yılında 12 Avrupa ülkesinin işbirliğiyle kurulan laboratuvara günümüzde 23 ülke üyedir. Bu laboratuvarın amacı ise; herhangi bir çıkar sağlamak askeri amaçlar, yeni bir teknoloji geliştirmek vs. değil fiziğin temel yasalarını daha iyi anlamaya çalışmak, bu yasalarla ilgili eksik parçaları tamamlamaktı. Yapımı 2008 yılında tamamlanan ve dört büyük deney sisteminden oluşan “Büyük Hadron Çarpıştırıcısı” (ATLAS, CMS, ALICE ve LHCb sistemleri) günümüzde halen önemli keşif ve çalışmalarına devam etmektedir. Ayrıca WWW “World Wide Web” yani internet de CERN`de bulunmuştur.
Peki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı Nedir ve Nasıl Çalışır?
Hadron, Yunancada ağır anlamına gelen bir sözcüktür. Atom altı parçacıklardan hafif olan parçacıklara (elektron vs.) lepton, daha ağır olan parçacıklara ise (proton vs.) hadron adı verilmektedir. Hadron çarpıştırıcısı en basit şekilde proton gibi ağır parçacıkları çarpıştıran, bu çarpışmadan ortaya çıkanları inceleyen ve bu şekilde yeni bilgilere ulaşmaya çalışan bir sistemdir. Bu çarpıştırma için önce 27 kilometrelik halka şeklinde bir sistemde protonlar neredeyse ışık hızına kadar çıkacak şekilde hızlandırılıyorlar. İstenilen hıza ulaşınca çarpıştırılan parçacıklar daha küçük parçalara ayrılıyorlar ve bu sayede kolay incelenme imkanı sunuyorlar.
Higgs Bozonu (Tanrı Parçacığı Nedir?)
İlk önce şunu söylemekle başlayalım. Asıl ismi Higgs Bozonu olan tanrı parçacığının ismi tanrı parçacığı değil “goddamn particle” idi. Fakat kitaptaki bu ifadeden rahatsız olan yayıncılar bunu “god particle” ifadesi ile değiştirdiler. Büyük hadron çarpıştırıcısı tarafından 2012 yılında keşfedilen bu parçacık evreni anlamamızda çok önemli bir yere sahip. Çünkü maddenin, parçacıkların nasıl kütle kazandığını açıklıyor. Maddeye kütle katan şeyin higgs bozonu olduğu 1964 yılında Peter Higgs tarafından ortaya atıldı. Ortaya atılmasından yaklaşık 50 yıl sonra CERN`de higgs bozonunun varlığının kanıtlanması hem evreni anlamamız hem de bilim açısından oldukça heyecan verici bir gelişme oldu.
Farklı ülkelerden binlerce insanın tek çatı altında toplanıp sırf bilimsel merak yüzünden, bilim yapmak için beraberce çalıştığı CERN gerçekten de oldukça etkileyici bir yerdir. Bize tekrar tekrar hem bilimin büyüleyiciliğini hem de birleştiriciliğini göstermiştir. Ayrıca bilimsel keşifler sayesinde insanlığın bir adım ileri gitmesine de önayak olmuştur.
Yazan: Fatih AĞIRAKAR
Kaynak**
Kaynak***
Bir yanıt bırakın