Deprem ve Anormal Hayvan Davranışları
Deprem, doğal afetler içinde en kısa sürede gelişen ve en fazla can ve mal kaybına neden olan bir doğa olayıdır. Ülkeler erken deprem uyarı sistemleri ve deprem önlemlerine büyük bütçeler ayırmaktadır. Bunlardan birisi de depremden saatler veya haftalar öncesinden hayvanlarda gözlemlendiği iddia edilen anormal hayvan davranışlarıdır.
Örneğin 1906 San Fransisco depreminde köpeklerde sabaha kadar durmaksızın ulumalar, 1938 Ta Cahuana depreminde martıların denizden karanın içlerine doğru konmaksızın sürekli uçması (Adams, 1976) ve 1999 yılındaki İzmit depreminin öncesindeki akşam saatlerinden başlamak üzere (Durmuş, 2007) Veli Efendi hipodromundaki atlarda deprem anına kadar devam eden ve tepişme şeklinde kendini gösteren bir huysuzlaşma durumu deprem öncesi meydana gelen anormal davranışlara örneklerdir.
Özellikle Çin ve Japonya’da hayvan davranışlarını sürekli olarak gözlemleyen deprem araştırma istasyonları kurulmuştur.
Yine de hayvanların depremi öncesinden nasıl algıladıkları konusunda kesin bir neden bulunamamıştır. Bu konuda birden fazla teori bulunmaktadır.
Bilindiği gibi her canlının işitebildiği frekans aralığı değişim göstermektedir. Depremler iki levhanın birbirine sürtünmesi sonucu oluştuğuna göre deprem bizim işitemediğimiz bir ses kaynağıdır aynı zamanda. Bilim adamları düşük frekanslı elektromanyetik dalgaların yerin dibinde bulunan aktif fay hatlarındaki kaya kristallerin parçalanması sonucu meydana geldiğini ve bunu algılayan hayvanların o bölgeden kaçtıklarını bildirmektedir (Wiltschko, 1995; Ikeya, 2000). insanlar saniyede frekansı 20 – 20.000 Hz arasında olan sesleri duyabilirlerken köpekler 100.000 Hz, fareler ise 40.000 Hz frekanslı sesleri duyabilmektedirler.
Bir diğer teori ise; bazı organizmaların deprem sırasında yerkabuğundan salınarak atmosfer havasına karışan iyonize radon değişikliklerini algılayabildikleri yönündedir (Kirschwink, 2000).
Çamur ve dip balıkları, zayıf elektriksel alanları algılayabilmeleri nedeniyle yaşadıkları alanda ortaya çıkan elektrik alan değişiklilerini (anomalilerini) büyük bir olasılıkla navigasyon dediğimiz yol bulma mekanizmasını sekteye uğrattığı için algılayarak kendini güvenli bir yere atmaya çalışır; çoğunluk da bir yerlere siner ya da saklanır. Çünkü radar sistemi parazitlenmiş ya da felç edilmiştir.
Deney hayvanlarında deprem öncesine denk gelen tesadüfi biyokimyasal parametrelerde kortikosteron’un (stres) arttığı tespit edilmiştir.
Yazan: Anıl MARAL
KAYNAKÇA:
Demirsoy, A. canlılar depremi önceden sezinleyebilir mi? – Kafkas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 12(1), 35-44.
KARADENİZ, A. (2007). Deprem ve Anormal Hayvan Davranışları – Atatürk Üniversitesi Veteriner Bilimleri Dergisi, 2(3).
Nihat, M. E. R. T. (2019). Deprem ve canlılar üzerindeki etkileri – Avrasya Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(4), 137-144.
Bir yanıt bırakın