Derinlik Algılaması (Depth Perception) Nedir?
Göz retinası iki boyutludur ancak görsel algımız üç boyutludur. Araştırmalarla derinlik algısına ulaşılmak için çift ve tek gözle ilgili ipuçları sırasıyla şöyle kullanılmıştır:
Çift-göz görüşü (binocular vision): Sol ve sağ gözlerin perspektifi farklıdır. Mesela, bir dergiye bakıldığında sol göz dergiyi farklı bir perspektiften sağ göz ise farklı bir perspektiften algılar. Sol göz retinasına düşen dergi görüntüsü sağ göz retinasına düşen dergi görüntüsünden farklıdır.
Serebra (beyin) bu farklı görüntüleri değerlendirmede derinliği kullanır. Farklı perspektiften alınan görüntülerde değişen birimler yakın, değişmeyen birimler uzak olarak algılanır. Bu şekilde varolan farklı iki boyutlu görüntüyü birleştiren serebra streopsis adı verilen bir süreç etkisiyle 3 boyutlu bir dergi algılamasına dönüştürür.
Mesela, ceylan veya tavşan vb. avlanan hayvanların gözleri başlarının yan taraflarındadır ve bu şekilde gelebilecek tehlikeleri çok çabuk fark edebilirler. Kaplan veya aslan vb. avlayan hayvanların gözleri, insanlar gibi başlarının ön kısmında yer alır ve bu şekilde çift göz görüşünden faydalanabilirler.
Çift-gözün kesişme perspektifi (binocular convergence): objeler yaklaştıkça, gözler içe doğru dönmeye başlar ve bakış çizgileri birbirlerini kesmeye başlar ancak uzaktaki objelere bakıldığında bu durumun tam tersi olarak gözlerimiz ve bakış çizgileri birbirlerine paralel bir hale girer. Kesiş perspektifi, obje in yakınlığına oranıyla büyür. Görme çizgisinin kesişme perspektifinin derecesine göre, obje in yakın veya uzak olduğu hakkında fikre sahip oluruz.
Araya girme (interposition): Bir takım uzaklık ve derinlik algısı çift göze ihtiyaç duymayan ipuçlarına dayanmaktadır. Bunlardan bir tanesi cisimlerin birbirlerinin görsellerini kapatması, görülen cisim ile gözün arasına girmesiyle varolur. Öndeki cisim, arkadaki cismin görselini keser; görüntüsü kesilen cismi arkada, araya giren cismi önde algıları.
Görüntü zayıflaması (aerial perspective) : uzaktaki cisimler zayıf ve bulanık, yakındaki cisimler parlak ve açık görünürler. Büyük bir vadide yakındaki tarla ve tepenin açıklığına tezat olarak uzak tepe ve dağ sönük ve bulanıktır.
Örüntü Gradyanı (texture gradient): uzaktaki objelerin detaylarını göremeyiz ancak objeler yakınlaştırma detayları görürüz ve belirginleşmeye başlar. Bir bahçede durup bakalım; bahçede bize yakın olan çiçeklerin her detayını görürüz ancak bahçeden uzaklaşınca detaylar kaybolur. Tamamen uzaklaşıldığında ise halı gibi bir görüntü oluşur. Detaylar iyice yok olmuştur. Buna örüntü gradyanı denir.
Doğrusal uzantılarını yaklaşımı (linear perspective): bir demiryoluna bakıldığında, birbirlerine paralel şekilde uzanan hatlar siz uzaklaştıkça birbirlerine yakınlaştığı izlenimi yaratır. Buna doğrusal uzantıların yaklaşımı denir. Doğrusal uzantıların yaklaşımı, uzaklık ve derinlik algısında kullanılan başka bir algısal ipucudur.
Göreli büyüklük (relative size): derinlik algısında göreli büyüklük bir ipucu haline gelir. Görseldeki gibi 2 şişe aynı uzaklıktadır ancak küçük şişe daha uzaktaymış gibi görünür. Objelerin göreli büyüklüğü, uzaklık ve derinlik algısında ipucu vazifesi üstlenir.
Yükseklik (elevation): görsel alanda alçaktaki görüntüler daha yakın, yüksekteki görüntüler daha uzakta algılanır.
Hareket paralaksı (motion parallax): araçla seyahat ettiğimizi düşünelim. Yılda yürüyen insanlar ve sabit duran ağaçlar olduğunu farz edelim. İnsanların daha yavaş ağaçların ise siz gittikçe sizden daha hızlı uzaklaştığını görürsünüz. Pekala biz hareket ettiğimizde de yakın nesneler uzak nesnelerden çok daha hızlı uzaklaşır. Uzaklaşma hızını serebra hesaba katarak, objelerin bizden göreli uzaklaşması hakkında bir karar alır. Bu duruma da hareket paralaksı denir.
Yazan: Gözde ADIYAMAN
Kaynak: Cüceloğlu D. – İnsan ve Davranışı
Bir yanıt bırakın