Doppler Etkisi Nedir?
Hiç yoldan geçen bir ambulansın sesindeki değişikliği bize yaklaştıkça ve uzaklaştıkça neden farklı duyduğumuzu merak etmiş miydiniz ya da burada olan olayın acaba büyük patlama teorisi ile bir ilgisi var mıydı ?
Evreni anlamaya çalışmaya çevremizdeki olayları anlamlandırarak başlamıştık. Peki ya Doppler Etkisi dediğimiz olay tam olarak neydi, 1842 yılında Cristian Johann Doppler tarafından bu konu aydınlatılmıştı. Ses dalgası yayan bir kaynağın duran bir gözlemciye yaklaştıkça duyulan sesin frekansı artıyor , uzaklaştığında ise duyulan sesin frekansı azalıyordu.
Bunu bir düşünce deneyi ile açıklayalım ve şimdi hâyâl edelim. Otobüs durağında bir arkadaşımızı bekliyoruz ve o sırada ambulans yanımızdan geçiyor. Ambulans bize yaklaştıkça sesin tizleştiğini duyarız. Ve duraktan geçip gittiğinde ise frekans azalır duyduğumuz ses kalınlaşır. İşte bunun nedeni tam olarak doppler etkisinden kaynaklanmaktadır.
Bilindiği üzere frekans dalga boyu ile ters orantılıydı. Duran gözlemciye yaklaşmakta olan kaynağın dalga boyları arasındaki mesafenin sıklaştığını buna bağlı olarak frekansınında arttığını söyleyebiliriz. Frekansın artması sesin tiz duyulmasına neden olur. Eğer kaynak durgun gözlemciden uzaklaşıyorsa dalga boyları arasındaki mesafe artacak ve bu durumda frekans azalmış olacaktır ve buna bağlı olarak duyulan ses kalın olacaktır. Doppler etkisine bir başka örnek de sivrisineklerdir. Biz hareketsizken yaklaşan sivrisineğin sesini tiz olarak duymamızın sebebi de doppler etkisinden kaynaklıdır.
Doppler etkisini mekanik dalgalarda olduğu gibi elektromanyetik dalgalarda da gözlemleyebiliriz. Yıldızların hareketlerini ve dahası galaksilerin dünyamızdan uzaklaşma ve yaklaşma durumlarını yine doppler etkisi sayesinde saptayabiliriz. Edwin Hubble 1929 yılında galaksilerden gelen ışığın bizlerden uzaklaştıkça frekansının azaldığını ve buna bağlı olarak renginin kırmızıya doğru kaydığını nitekim galaksilerden bize ulaşan ışığın yaklaştığında ise frekansı yükselerek maviye doğru kaydığını gözlemlemişti. Yani evrendeki galaksi kümeleri bizden uzaklaşıyorsa evren genişliyordu. Ve bu düşünce büyük patlama teorisine ışık tutuyordu. Kırmızıya kaymakta olan galaksiler bizden uzaklaştıkça kırmızıya kayma dediğimiz olay gerçekleşiyor ve evrenin genişlediği sonucu ortaya çıkıyordu. Doppler Etkisinden Büyük Patlama Teorisine olan yolculuğumuz fizik bilimini anlamaya dair önemli bir adımdı. Diğer adımlarda görüşmek üzere.
Yazan: Merve ŞİMŞEK
Kaynak**
Kaynak***
Bir yanıt bırakın