Dunning-Kruger Etkisi: Cahil Cesareti

Dunning-Kruger Etkisi: Cahil Cesareti

Neden cahiller bu kadar cesurken, uzmanlar kendi bilgeliklerini küçümseme eylemindedir?

Bazı kişiler bir konuda kabiliyetlerini değerlendirirken kendilerine çok güvenirler. Fakat sergiledikleri performans elde ettiği sonuçlar farklı olabilir. Yani kendileriyle ilgili yanlış bir öz değerlendirmede olabilirler. Peki bu durumun nedeni ne?

Elde edilen başarılarda şansa mı bağlarsınız? Ya da yeteneklerinize çok mu güvenirsiniz?

Akıllılar hep kuşku içinde iken, cahillerin küstahça kendinden emin olduklarını fark etmişsinizdir. Bunun nedeni bir konuda yeterli becerisi ya da bilgisi olmayan kişilerin, yeteneklerini ve bilgilerini abartma eğiliminde olmasındandır. Bu fenomen de “Dunning-Kruger etkisi” tanımlanıyor. 1999 yılında Cornell Üniversitesi‘nden David Dunning ve Justin Kruger tarafından ortaya koyulan bu durum, cahillerin neden sıklıkla bilmedikleri konularda atıp tutuklarını çok güzel açıklıyor.

Dunning ve Kruger’ın yaptığı deneylerde katılımcılara mizah anlayışı, dil bilgisi ve mantık alanlarında dört test uygulandı. Test sonunda kendilerine kendi performanslarını değerlendirilmeleri istendi. Deney sonucunda kötü performans sergileyen kişilerin, kendi performanslarını ortalamadan daha yüksek beklediği görüldü. Bilim insanları bu durumun kişilerin üstbilişlerindeki yani kendi düşünceleri hakkında düşünme yeteneğindeki eksiklikten kaynakladığını belirtiyorlar. Bu durum, bireyler hem kendi yetersizliklerinin hem de yetersiz olduklarının farkında olmamalarınından kaynaklanıyor.

Bilim insanları, 2020 yılında Dunning-Kruger etkisinin varlığını elektroensefalografi (EEG) yöntemini kullanarak ispatlamayı başarıdılar. Deneyde katılımcılar başarılarına göre sıralandı ve kendilerini değerlendirmeleri istedi. Değerlendirmede en alt %25’lik dilimdeki katılımcılar kendi kendi sonuçlarını daha yüksek değerledirirken, daha başarılı olan %75’lik dilimdeki katılımcılar ise daha düşük olarak değerlendirdiler. Bu iki gruptaki kişilerin tepki süreleri de kaydedilen deneyde; alt yüzdeliktekilerin daha hızlı, üst yüzdelik dilimdekilerinse daha yavaş tepki verdiği görüldü.

Ayrıca performanslarının gerçektekinden daha düşük olduğunu düşünen katılımcılar, değerlendirmelerini yaptıkları sırada hatırlama becerilerini kullanırken, performanslarının daha iyi olduğunu düşünen katılımcılar sorulan bilgilere aşina olup olmadıklarına güveniyorlardı. (Bir kişiyi gördüğümüzde o kişinin yüzünü anımsamazsanız o yüzün kime ait olduğunu hatırlayamazsınız. Aşına olma durumu ise, o kişinin kim olduğu ve onu nereden tanıdığınız bilgisine sahip olmanızsa hatırlama durumuna örnektir.)

Dunning-Kruger etkisi ile ilgili yapılan son çalışmalardan biri de COVID-19 salgını üzerinedir. 2.487 katılımcı ile yapılan çalışmada, COVID-19 hakkında dokuz soru soruldu ve eş zamanlı olarak verdikleri cevaplarla ilgili kendilerini değerlendirmeleri istendi.

Deney sonucunda, testte yüksek oranda yanlış cevap veren kişilerin eğitim düzeylerinin diğer katılımcılara göre düşük olduğu ve bilgi kaynağı olarak medyayı ile sosyal medyayı daha yüksek kullandığı görüldü. Bu katılımcıların öz değerlendirmede başarısız olduğu ve gerçek bilgi düzeyinin bağlantı eksikliği olduğu belirlendi.

Kendinizi Daha Gerçekçi Bir Şekilde Nasıl Değerlendirebilirsiniz?

Bir konu hakkında fazla bilgisi olmayan kişiler, kendi hatalarını ya da yetersizliklerini tespit edecek bilgi veya becerilere sahip değilerdir. Bu yüzden, nerede yanlış yaptıklarını göremez ve sahip oldukları becerilerini ve bilgilerini olduğundan fazla görürler.

Çevrenizde ya da izlediklerinizde mutlaka böyle durumlar görmüşsünüzdür. Evrim teorisi hakkında bir şey bilmese de evrim teorisini çürütmeye dayalı yalan yanlış bilgileri bildiğini sayan ya da uyduran kişileri görmüşünüzdür.

Ya da Dünya’nın düz olması yahut dönmüyor olması için cahil cesareti ile yalan yanlış bilgileri savunan kişileri izlemişsinizdir. Yeni bir olay geliştiğinde örneğin 5G’nin kullanımı gibi bunun insan sağlığı ile ilgili zararı konusunda uzmanların çekimser davrandığını hemen kesin kanıya varmadığını fakat bilgi eksiği ya da uzmanlığı olmayan kişilerin hemen bir kanıya varıp savunduğunu duymuş olabilirsiniz. Gerçekten bu kişiler bu durumun farkında mıdır?

Dunning-Kruger etkisi genellikle onu tecrübe edenler tarafından fark edilemez. Bu nedenle Dunning ve Kruger, bu etkiyi ilk defa tanımladıklarında makalelerinin başlığını bu durumu vurgulayacak şekilde seçmişlerdi: “Yetersizler ve Bunun Farkında Değiller”.

Dunning-Kruger Etkisinden Kurtulmak İçin Neler Yapılabilir?

Dunning ve Kruger, sonuçlarını 1999’da yayımladıkları araştırmalarında, katılımcıların bir konudaki bilgi düzeyleri arttıkça üstbiliş becerilerinin de geliştiğini belirtiler. Bir konudaki bilgi arttıkça o konuda nelerin bilmediği de biliniyor. Dolaysıyla o konuda gerçekten daha yetenekli ya da daha bilgili olan insanlardan bilmediğiniz ayrıntıları öğrenme şansı elde edebilirsiniz. Yani kısaca herhangi bir konuda kendinizi geliştirirseniz, o konuda ne kadar daha çok eksiğiniz olduğunu görürsünüz. Bu sayede de her şeyi biliyormuş yanılgısına düşmekten kurtulursunuz.

David Dunning ve Justin Kruger, ”Yetersiz ve Bunun Farkında Değiller: Kişinin Kendisinin Cehaletiyle İlgili Bilgisizliğinin, Kendisini Abartılı Değerlendirmesine Nasıl Neden Olduğu Üzerine…” isimli başlıklı makale ile 2000 senesinde, Nobel Ödülü’nü alaya alan Ig Nobel Ödülü’nü kazandılar.

Charles Darwin de cehaletten doğan cesareti 19. yüzyılda fark etmişti. Darwin durumu şu sözlerle aktarmışı: “Cahillik, daha sıklıkla bilgiyi değil, güveni doğurur; ısrarla şu ya da bu problemin bilimle çözülemeyeceğini iddia edenler, çok bilenler değil, az bilenlerdir.”

Stephen Hawking ise bu durum için; “Bilginin en büyük düşmanı cehalet değildir. Bildiğini zannetme sanrısıdır” demiştir.  

Kaynaklar:

• Kruger, J., Dunning, D., “Unskilled and unaware of it: how difficulties in recognizing one’s own incompetence lead to inflated self-assessments.”, Journal of Personality and Social Psychology, Cilt 77, Sayı 6, s. 1121-1134, 1999.
• Muller, A., Sirianni, L. A., Addante, R.J., “Neural correlates of the Dunning-Kruger effect.”, European Journal of Neuroscience, Cilt 53, sayı 2, s. 460-484, 2020
• Claessens, A. ve ark., “Self-Illusion and Medical Expertise in the Era of COVID-19.”,  Open Forum Infectious Diseases, Cilt 8, Sayı 4, Makale no:ofab058, 2021.
• Kaynak*
• Kaynak**