Dünya’daki En Derin Nokta: Mariana Çukuru
Dünya’daki en yüksek noktayı hepimiz biliyoruz: Çin ve Nepal sınırlarındaki Everest Dağı. Peki ya Dünya’daki en derin çukur hangisi ve bu çukur nerede? Dünya’daki en derin nokta özelliğini taşıyan Mariana Çukuru, Batı Pasifik Okyanusu ve Filipinler’in doğusunda, Mariana Adaları’ndan yaklaşık 200 km doğuda konumlanmış, okyanustaki ve Dünya’daki en derin noktadır.
Mariana Çukuru’nun Keşfi
Mariana Çukuru ilk defa 1875 yılında İngiliz gemisi H.M.S Challenger ile ilk detaylı oşinografi seyirinin bir parçası olarak detaylıca incelenmiştir. Bu seyirde bilim insanları ağırlıklı sondaj ipi kullanarak derinliği ölçmüşler ve derinliğin 4475 kulaç yani 8 km olduğu sonucuna ulaşmışlardır.
1951 yılında İngiliz gemisi H.M.S. Challenger II ile tekrar gelen bilim insanları Pasifik Okyanusu’nda, Mariana takımadalarının doğusunda deneyler yaparken denize bıraktıkları sondanın 10.863 metre (yaklaşık 11 km) derinliğe kadar gittiğini fark ettiler. Bu keşif ile o güne kadar bilinen en derin deniz çukurunu buldular.
1960 yılında ise ilk defa Mariana Çukuru’na insanlı dalış yapıldı. 23 Ocak 1960’ta İsviçreli bilim insanı Jacques Piccard ve ABD’li denizci Teğmen Donald Walsh, ABD Donanması’na ait Trieste adlı bir denizaltı ile Mariana Çukuru’na inen ilk insanlar oldular. Beş saat süren dalışın ardından dipte 20 dakika geçiren Piccard ve Walsh, denizaltının geçişiyle oluşan silt (sualtı tozu) bulutundan dolayı fotoğraf çekememiştir.
Mariana Çukuru’nun Özellikleri
Mariana Çukuru yerkabuğunda hilal şeklinde gözüken, 2550 km uzunlukta ve 69 km genişlikteki deniz çukurudur. Okyanus yüzeyinden çukurun en derin noktasına olan uzaklık yaklaşık 322 kilometredir. Mariana Çukuru’nun derinliği hala kafanızda canlanmadıysa şöyle bir karşılaştırma yapabiliriz; eğer Everest Dağı Mariana Çukuru’nun içine konulabilseydi, dağın tepesi 1.6 km suyun altında kalırdı!
Mariana Çukuru okyanus tabanını kesen oluk ağının bir parçasıdır. Bu ağ iki tektonik plakanın çarpışıp, plakalardan birinin diğerinin altına girmesiyle oluşur ve okyanus tabanında bir çukur oluşturur.
Çukurda derinlere gidildikçe ışık azalmaya başlar ve ortam zifiri karanlık olur. Derinlikle birlikte basınç da artar; çukurun dibinde basınç deniz seviyesindeki standart kabul edilen atmosfer basıncının tam bin katıdır. Sıcaklık da derinlere indikçe düşer; çukurun derinliklerinde sıcaklık donma noktasının sadece birkaç derece üstündedir.
Mariana Çukuru’nda Yaşam Mümkün Mü?
Picard ve Walsh dalmadan önce çukurda yaşam olup olmadığı tartışma konusuydu. Dalıştan sonra Picard’ın yassı balık olduğunu düşündüğü bir balık gördüğünü söylemesiyle çukurda yaşam olabileceği teorisi güçlendi.
Mariana Çukuru’nda yukarıda da bahsettiğim gibi oldukça ekstrem koşullar hüküm sürmektedir. Bu koşullara rağmen çukurda canlı yaşamına dair işaretler bulunmaktadır. Mikroorganizmaların, basınca ve soğuğa uyum sağlayabilen balık ve yengeç türlerinin, karides benzeri amfipotların ve holothurianların çukurun derinliklerinde yaşadığı düşünülmektedir.
Bilim İnsanları Neden Mariana Çukuru’nu Araştırmak İstiyorlar?
Bilim insanları çukurun derinliklerinde hala daha keşfedilmemiş türlerin olduğunu düşünmektedir. Çukuru araştırmanın temel sebeplerinden birini bu oluşturur. Bunun yanında bu canlıların bu ekstrem ortamda nasıl hayatta kaldığının cevabını bulmak da araştırmaların sebeplerindendir. Bazı bilim insanları çukurda yaşayan canlıları incelemenin Dünya’da yaşamın başladığı koşullara ışık tutacağına, bu canlıların Dünya’daki ilk yaşam formlarından olduğuna inanmaktadır. Jeologlar ise bu tarz deniz çukurlarındaki taşları incelemenin, tsunamiler yaratan depremleri daha iyi anlamamıza yardım edeceğini düşünmektedir.
Yazan: Elif IŞIK
Bir yanıt bırakın