Dünyanın Çevresini Hesaplayan İlk İnsan: Eratosthenes
Antik Yunan’da pek çok bilim insanı aslında dünyanın yuvarlak olduğuna inanıyordu ancak onun büyüklüğünü neredeyse dahiyane denebilecek bir yöntemle ilk kez hesaplayan kişi MÖ 276-194 yılları arasında yaşamış olan, İskenderiye’nin baş kütüphanecisi Eratostenes’tir.
Eratosthenes bu ölçümü Mısır’ın Asvan kentinde yılın en uzun günü olan 21 Haziran günü tam öğle vaktinde güneş ışınlarının en dibine kadar ulaştığı bir kuyuyu referans alarak yaptı. Güneş Asvan’da tam tepedeyken daha kuzeydeki İskenderiye’de belli bir açıyla yere düşmeliydi. O da bir 21 Haziran günü İskenderiye’de güneş tam tepedeyken bir sopa yardımıyla sopanın gölgesinin yere düşme açısını hesapladı. Bulduğu bu açının iki şehir ile dünyanın merkezi arasındaki açıya eşit olması gerekiyordu. İki şehir arasındaki mesafenin dünyanın kaçta kaçlık bir bölümüne denk geldiğini saptayabilmek için bulduğu açıyı dairenin iç açıları toplamı olan üç yüz altmışa böldü ve cevabı ellide bir olarak buldu. Yani Asvan’la İskenderiye arasında elli defa gidilip gelinirse dünyanın çevresi kadar yürünmüş olurdu.
Firavunun defterdarları tarafından yapılmış ölçülere göre iki şehir arası mesafe 5.000 stadyumdu (927.7 km ya da 500 mil). Eratosthenes, yaptığı geometrik hesaplama sonucunda 1 dereceye 700 stadyum düştüğünü buldu ve dünyanın çevresini 24.700 mil olarak tahmin etti. Bu ölçüm bugün modern yöntemlerle 24.902 mil olarak hesaplanan ekvator uzunluğuna şaşırtıcı derecede yakındır.
Eratosthenes dünyanın eksen eğikliğini de hesaplayan ilk kişidir ve dünyanın güneşe uzaklığını da tam olarak hesaplamıştır. Ayrıca bilimsel kronolojinin kurucusu olarak kabul edilir ve enlem, boylam ve asal sayılar gibi kavramları da ilk kez kullanan kişidir.
Yazan: Alev Özlem ÖZDEMİR
Bir yanıt bırakın