En Hafif Nötron Yıldızı
Bir nötron yıldızı, büyük kütleli bir yıldızın süpernova patlaması sonucu oluşur. Patlama sonucunda 20 ila 30 kilometre çapında yıldızın çekirdeği kalır. Fakat bu çekirdek 2 Güneş kütlesine denk olabilir. Nötron yıldızında basınç ve yoğunluk o kadar fazladır ki, atomlar bile dağılır ve geriye nötronlar kalır. Dolayısıyla çekirdekte aşırı sıvı madde hali oluşur. Çok ağır ve hafif olan nötron yıldızları incelendiğinde, geçerli modeller test edilip, doğruluğu sınanabiliyor.
Tübingen Üniversitesi’nden Victoria Doroshenko ve çalışma arkadaşları, inceledikleri nötron yıldızı oldukça şaşırtıcı. Bir kaç yıl önce Namibya’daki Gama Işını Gözlemevi’de kompakt yıldız kalıntısı süpernovanın parlak toz ve gaz kılıfında yer aldığı keşfedildi. Ardından röntgen teleskobu ile gerçekleştirilen gözlemler ile HESS J1731-347 isimli gökcisminin soğumakta olan nötron yıldızı olduğu anlaşıldı. Fakat nötron yıldızının ne kadar büyük ve ağır olduğu anlaşılamamıştı.
Bilim insanları Avrupa Gaia uydusunun yardımı ile süpernova kılıfı içerisindeki HESS J1731-347’nin ortak yıldızının tam konumunu ancak geçen sene belirleyebildiler. Böylece Doroshenko ve çalışma arkadaşları nötron yıldızının kütlesini belirleyebilme imkanı bulabildirler. Daha önceki bilinmeyen veriler ortadan kaldırılarak yeni model geliştirildi. Nötron yıldızının yarıçapı ve kütlesi belirlenebildi.
Analizlere göre, sadece 10,4 kilometre yarıçapına sahip nötron yıldızı HESS J1731-347, nötron yıldızları arasında en zayıfı. Daha ilginci ise, kütlesi sadece 0,77 Güneş kütlesi kadar. Bundan dolayı yıldızın çekirdeği, normal nötron yıldızına göre yarısı kadar. Bunlardan dolayı HESS J1731-347 en hafif nötron yıldızı ünvanını alıyor.
Keşfedilen bu nötron yıldızı kullanılan modellerin sınırlarına dayanıyor. Daha önceki nötron yıldızlarının patlaması, arkasında bıraktığı kütlesi ve parlaması matematiksel olarak belirlenebiliyordu. Bu modele göre 1,17 Güneş kütlesinden daha az kütleye sahip nötron yıldızları “problemli” olarak belirleniyor. Daha önceki en hafif “problemli” nötron yıldızı 1,174 Güneş kütlesine sahipti.
Fakat yeni keşfedilen nötron yıldızı bu değerin çok çok altında kalıyor. Bazı bilim insanları bu yıldızın kuark yıldızı olabileceğini düşünüyor. Bu cisimlerin merkezinde kuark-gluon plazması bulunuyor. Bu keşfedilen yıldızın bugüne kadar keşfedilen en iddialı kuark yıldızı adayı olduğu belirtiliyor.
Yazan: Selim ÖZTEMEL
Neutron star HESS J1731-347 may be a ‘strange’ star, 25.10.2022, Phys.org
Bir yanıt bırakın