Epstein-Barr Virüsüne Karşı Aşı mı Geliyor?
Epstein-Barr virüsü glandüler ateşi tetikleyebilir ve multiple skleroz ve kanser gibi hastalıklara yol açabilir. Yapılan son araştırma ise potansiyel bir aşıyı fareler üzerinde test etti.
Dünya genelinde birçok insan Epstein- Barr virüsü (EBV) taşımaktadır. Herpes virüsü ailesinden olan EBV, enfeksiyondan sonra bedendeki gizli rezervlerde yer alır ve antikor üretimi için önemli olan bağışıklık sisteminin B hücrelerinde yerleşir. Virüs ile ilk temas çocukluk döneminde gerçekleşir ise, genellikle hiçbir belirti görülmez. Fakat ilk kez yetişkinlikte enfekte olanlar, genellikle haftalarca grip benzeri semptomları tetikleyen mononükleoza yakalanabiliyorlar.
Epidemiolojik araştırmalar, glandüler ateşi olan kişilerde multiple skleroz (MS) ve lenfoma ve nazofaringeal tümörler gibi belirli kanser türleri riskinin yükseldiğini ortaya koymuştu. Şimdiye kadar birkaç aşı adayı geliştirilmiş olsa da henüz hiçbiri onaylanmadı. Avustralya’daki Berghofer Tip Araştırmaları Enstitüsü’nden Vijayendra Dasari ile çalışan ekip şimdi potansiyel bir aşı maddesini farelerde başarıyla test etti. Aşı aynı zamanda bağışıklık sisteminin bir başka kolu olan T hücrelerine de hitap ediyor.
T hücreleri bedendeki enfekte hücreleri tanır ve onlan yok ederek virüsün çoğalmasını engeller. Daha önceki çalışmalar, bağışıklık sisteminin virüsü uzun vadede uzak tutması için T hücresi yanıtının çok önemi olduğunu açıklamıştı. Bilim insanları aşı maddesi için, gp350 olarak bilinen bir EBV yüzey proteini ve bağışıklık sistemindeki T hücreler tarafından tanınan 20 farklı virüs parçasından oluşan bir kompleks kullandılar. Protein parçalarını da yeni bir adjuvanla, yani AMPCpG ismi verilen bir etki arttırıcı ile birleştirdiler. Bu katkı maddesi, aşının en nemli etki bölgesi olan lenf düğümlerine mümkün olduğunca ulaşmasını sağlar. Aşı testlerinde hem antikor oluşumunu, yani sıvısal bağışıklık tepkisini hem de T-hücresi reaksiyonunu, yani hücresel bağışıklık reaksiyonunu etkinleştirdi. Etkiler aşının uygulanmasından sonra farelerde en az 7 ay kalıcı oldu.
Aşıyı geliştirirken en önemli hedeflerinin ikincil hastalıkların önlenmesi olduğunu söyleyen araştırma ekibinin açıklamalarına göre bağışıklık tepkisi enfekte olan B hücrelerinin, enfeksiyonun erken bir evreside enflamatuar reaksiyonlar ve ikincil hastalıkları tetiklemesini önlemeyi amaçlıyordu. Araştırma ekibi bu etkiyi test etmek için, başka bir fare grubuna EBV enfeksiyonunun bir sonucu olarak gelişen B hücreli lenfomaya özgü tümör hücreleri aktardılar. Bazı fareler, virüse karşı antikor ve T hücreleri verilen, aşılı farelerin kan serumu ile tedavi edildi. Bu farelerdeki tümörlerin tedavi edilmeyen kontrol grubuna kıyasla çok daha yavaş büyüdüğü görüldü. Bilim insanları bunu, aşının tetiklediği bağışıklık tepkisinin gerçekten de EBV’ye bağlı kanser riskini azaltabileceğine dair güçlü bir kant olarak görüyorlar. Aşının insanlar üzerinde ne kadar etkili olacağı, klinik araştırmalardan sonra belli olacak.
Yazan: Selim ÖZTEMEL
Lymph node targeted multi-epitope subunit vaccine promotes effective immunity to EBV in HLA-expressing mice, Nature Communications, 08.08.2023
Bir yanıt bırakın