Evrenin Bilinci Var mıdır?
Garip bir soru gibi gelebilir fakat Massachusett Tufts Üniversitesi’nden Daniel Dennett bu konunun tartışma konusu olduğunu belirtiyor. Denett “Evren utanç duyar mı? Evren mutlu olur mu? Bu duygulardan mahrum ise, evrenin bilince sahip olduğunu iddia etmek saçma olur.” dese de, kesin yargıya varmanın da yanlış olduğunu belirtiyor.
Bilincin bütünleşik bilgi kuramı (IIT – Integrated Information Theory) herhangi bir fiziksel sistemin bilinçli olabileceği şubesini uyandırıyor. Fi katsayısı ismi ile bilinen ölçü birimi sistemi bütünleşik bilginin miktarını ölçüyor ve bir sistemde fi katsayısını 0’ın az üzerinde olsa bile, o sistem için bilinç nitelendiriyor.
Bütünleşik bilgi kuramı yandaşları, evrende her şeyin bir olasılık da da, evrenin bile bilinci olduğunu savunan panpsişizm (tüm ruhçuluk) isimli öğretinin öncüleridir.
Fiziksel bir sistemin bilinçli deneyimini niteliksel ve niceliksel olarak tanımlamayı amaçlayan, bütünleşik bilgi kuramının matematiksel yapısı isimli bir rapor yayınlandı. Raporda bir fiziksel sistemi durumlarını bütünleyen matematiksel uzamı tanımlandı. Daha sonra bir uzamın unsurlarını haritayla bir başka uzama aktarmak üzere bir algoritma geliştirildi.
IIT kuramına göre bir fiziksel sistem fi katsayısı sıfırdan büyük olduğu gerekçesiyle bilinçli sayılırken, bu matematiksel yöntemde de fiziksel durumu haritalanması olanak sağlanıyor. Panpsişizm savunucularına göre bu evrenin bilinçli olduğu anlamına geliyor. Fakat bir çok bilim insanı da bu konuda dikkatli olunması gerektiğini öne sürüyor. Bu konunun felsefi tartışmadan ileri gitmeyeceğini ve maddesel dünyanın asıl yapısını araştırmaya koymaları nedeniyle eli boş döneceklerini belirtiyorlar.
Yazan: Selim ÖZTEMEL
Bir yanıt bırakın