Fareler Peynir Sever mi?
Fareler peynir sever mi, yoksa bu da bir şehir efsanesi midir? Gerçi popüler kültür, “Tom ve Jerry” gibi masallar da peynir aşığı farelerle doludur.
Örneğin fareler, kokulu bir gravyer peynirine bayılır mi? Hayır, pek bayılmazlar. Bir kere, bütün fareler aynı değildir. Fareler, içinde çok farklı türler barındıran, çeşitlilik içeren bir gruptur. Bu türler arasında Apodemus denen tarla faresi ve Mus denen standart fareler de vardır. Her bir fare türü, kendi doğal habitatına uyum sağlamıştır; örnegin Güney Afrika’ın çöl cüce faresi (Mus indutus) ya da Doğu Avrupa’nın bozkır faresi (Mus spicilegus) gibi. Fakat tabii insanların en yakından tanıdığı fare türü, ev faresidir (Mus musculus).
ABD Drexel Üniversitesi’nden evrim biyologu Megan Phifer-Rixey, ev faresinin, büyük olasılıkla, Orta Asya ve Güney Asya’da evrilmiş olduğunu söylüyor. Ama bu kemirgen türü insan aracılığı ile bütün dünyaya yayılmış bulunuyor. Yiyecek söz konusu olduğu zamanda ise, ev fareleri seçici değildirler! Phifer-Rixey, “Bir ev faresi, civarda yiyecek olarak ne bulursa yer,” diyor. Bunun içinde tahıllar, böcekler, çöp ve eğer ulaşabiliyorsa peynir de bulunuyor. Fakat farelerin en sevdiği yiyecek, ille de peynir değildir!
Aslına bakacak olursanız, bir ev faresinin en sevdiği yiyecek fıstık ezmesidir. “Farelerin burnu çok iyi koku alır, fıstık ezmesinin ise çok güçlü bir kokusu vardır“. Fıstık ezmesi, bol bol protein ve yağ içerir, bu da farelere cazip gelebilir. Fıstık ezmesi, haşere uzmanları tarafından da, fare yemi olarak tavsiye ediliyor. Phifer-Rixey, evdeki fareleri tuzağa düşürmek için bazı kişilerin fıstık ezmesine bulanmış jambon parçaları kullandığını duymuş. Kendi çalışmalarında buna biraz yulaf ezmesi de katmış ki, fare kapanları yapış yapış olmasın.
Peki Bu Peynir Hikâyesi Nereden Çıkmış Olabilir?
Peki farelerin mutlak favorisi peynir değilse, bu “peynir seven fare” hikayesi nereden çıktı? Bu sorunun kesin cevabı ne yazık ki yok.
İnternette dolaşan ve kanıtlanmamış bir teoriye göre, eskiden insanlar peynirlerini açık raflarda tutarmış. Öteki yiyecekleri ise ağzı kapalı kaplara koyar ya da tavandan aşağı sarkıtırlarmış. Haliyle peynir fareler için daha kolay ulaşılabilir olduğundan dolayı, insanların daha çok gözüne çarpan, peynir kemiren fareler olmuştur. Sonunda da günümüzün fare-peynir efsanesi doğmuş olabilir. Bu düşüncenin ilk kez ne zaman ortaya çıktığına gelince, yüzlerce yıl ya da binlerce yıl geriye gidebiliriz. Kimilerine göre, M.Ö. 1. yüzyılda yaşamış olan Romalı filozof Lucius Annaeus Seneca’nin yazdıklarında farelerin peynir sevdiğini bir olgu olarak kabul ettiğini bulunmuş.
Kısaca peynir seven fare hikayesi, farelerle peynir icat ermiş insanların bir arada yaşadığı en eski zamanlardan bu yana süregelmiş olabilir. Antik Roma salonlarından günümüzün modern çocuk çizgi filmlerine kadar!
Yazan: Selim ÖZTEMEL
Do mice really like cheese?, Live Science, 19.02.2023
Bir yanıt bırakın