Gökyüzü Çiçekleri

Zamanı, son dönemde atomların titreşim sayılarını kullanarak çok hassas olarak belirleyebiliyoruz ancak bu hassasiyete ulaşmadan binlerce yıl önce zamanın değişimini gökyüzünden takip edebiliyor ve planları gökyüzündeki değişimleri referans alarak yapabiliyorduk. Baharın gelişi; havaların ısınması, ağaçların uyanışı ve çiçeklerin açmaya başlamasıyla kendisini hissettirirken Büyük Ayı’nın kış uykusundan uyanışını gök küresindeki yükselişiyle seyretmek de ayrı güzel. Bu yazıda, bahar mevsimine geçişte gökyüzünde gözlenebilecek bazı nesnelere odaklanacağız. Kış takımyıldızlarının (örneğin Arabacı, Boğa, Avcı, İkizler) artık gökyüzünün batısına doğru ilerlediği bu dönemde, bahar takımyıldızları yükselmeye başlıyor. Önce baharla birlikte gökyüzünde dikkat çeken takımyıldızlarına biraz yakından bakalım. İlkbaharın en popüler takımyıldızları martın başından haziranın sonuna kadar gece gökyüzünde görülebilir. Kuzey kürede görülebilen yaklaşık on beş bahar takımyıldızı olmasına rağmen bunlardan yalnızca altısı göze çarpıyor ve genellikle ilkbahar ile ilişkilendiriliyor. Bunlar: Büyük Ayı, Çoban, Aslan, Yengeç, Başak ve Su Yılanı. Büyük Ayı Takımyıldızı’nın göze çarpan parçası Büyük Cezve (veya Büyük Kepçe), kuzey kürede kuzey yönüne bakıldığında Kutup Yıldızı’nın etrafında dolanan ve en kolay fark edilen yapılardan biridir. Büyük Kepçe, mart ayının ortasından itibaren gece yarısında gökyüzünde en yükseğe ulaşır ve gözlemcilere âdeta hem mevsimi hem de saati söyler.

Büyük Ayı’nın yedi parlak yıldızı Büyük Cezve’yi oluşturuyor ve bunlardan Dubhe ve Merak yıldızları Kutup Yıldızı’na giden yolu gösteriyor. Gece gökyüzünde gördüğümüz en parlak yıldızlardan Arcturus bu takımyıldızının simgesidir. Bugün gökyüzünde Çoban Takımyıldızı’nın alanında ötegezegen içeren çok sayıda yıldız sistemi olduğu biliniyor. Aslan, Zodyak Kuşağı’nın iyi bilinen takımyıldızlarından biridir. Ekliptiğin gök ekvatoruyla birleştiği yerde bulunan Başak Takımyıldızı, Aslan ve Terazi arasında yer alıyor. En parlak yıldızı Spica’ dır. Bu bölgede, çok sayıda derin uzay cisminin yanında, “Başak Kümesi” olarak adlandırılan ve yaklaşık 54 milyon ışık yılı uzaklığında bir gök ada kümesi bulunur. Bahar aylarına ilişkin modern takımyıldızı alanlarından biri de “Bahar Üçgeni” diye bilinir. Gökyüzüne yayılmış bu yıldız üçlüsünün bahardaki yükselişi dikkat çeker. Mart ayında, Aslan’ın Regulus’u, gün batımıyla birlikte ufuktan yükselmiş şekilde görünür. Bunu takip eden birkaç saat içinde de önce Çoban’ın Arcturus’u ve Başak Takımyıldızı’nın Spica’sı da doğu ufkunda görünürler. Böylece, Bahar Üçgeni’nin köşelerini oluşturan üç parlak yıldız ortaya çıkar ve gökyüzünde gözlemcilere rehber olur. Bahar Üçgeni, Uluslararası Astronomi Birliği (IAU) tarafından kabul edilmiş 88 takımyıldızdan biri değildir ancak Kış Çemberi veya Altıgeni ve Yaz Üçgeni gibi gökyüzünü tanımak için kullanılan gökyüzü alanlarındandır. Günümüzde şehir ışıklarının oluşturduğu ışık kirliliği nedeniyle gökyüzünde az sayıda parlak yıldız gördüğümüzden, çoğu takımyıldızını seçebilmemiz neredeyse imkânsızdır. Bu nedenle, Bahar Üçgeni gibi gökyüzü alanları belki de modern takımyıldızları diyebileceğimiz kolay tanınabilir rehber bölgelerdir.

20 Mart 2024’de astronomik bahara giriş yapacağız, diğer bir deyişle Güneş etkisini daha da fazla göstermeye ve bizi ısıtmaya başlayacak. Bahar aylarında gözlem şartları da iyileşiyor ve geceleri gökyüzü gözlemleri yapan gök bilimi meraklıları yıldızların altında görülmeye başlıyor. Baharda gündüzleri yeryüzünde, geceleri gökyüzünde açan çiçeklerle buluşmanız dileğiyle…

Yazan: Kardelen Yılmaz