
Güneş Sistemi’nin Yedinci Gezegeni: Uranüs
Uranüs, adını Yunan mitolojisine göre Satürn’ ün (Cronus) babası ve Jüpiter’in (Zeus) büyükbabası olan Yunan tanrısından almıştır. Güneş Sistemi’nde Roma tanrısı yerine Yunan tanrısı ismi verilen tek gezegendir. Güneş’ten uzaklıkta yedinci sırada olan gezegen, yaklaşık olarak Dünya’nın dört katı büyüklüktedir. Bileşim olarak Neptün’e benzeyen Uranüs, bir buz devidir. Buz devi olmasına rağmen küçük ve kayalık bir çekirdeği vardır. Kütlesinin büyük kısmı sıcak, yoğun ve buzul maddelerden; su, amonyak ve metandan oluşur.

Uranüs’ün Keşfi
Uranüs, bilim insanları tarafından teleskop ile keşfedilen ilk gezgendir. 13 Mart 1781 tarihinde İngiliz astronom William Herschel teleskop ile yıldızları gözlemlerken Uranüs’ü keşfetmiştir. Herschel, çıplak gözle görülemeycek kadar sönük yıldızları incelerken Uranüs’ün de bir yıldız ya da kuyruklu yıldız olduğu varsayımıyla gözlemlerine yaklaşık bir yıl devam etmiştir. Gözlemleri sonucunda Uranüs’ün yıldızlardan farklı olduğunu ve gezegensel bir yörünge izlediğini fark etmiştir. İki yıl sonunda Uranüs’ün bir gezegen olduğu kesinleştirilmiştir.
Herschel gezegene dönemin kralı olan George III’ u onurlandırmak adına George Gezegeni anlamına gelen Gerogium Sidus ismini vermek istemiştir. Ancak bu fikir kabul görmemiştir. Bunun üzerine gezegeninin yörüngesini açıklayan Alman astronom Johann Bode tarafından Yunan gökyüzü tanrısının ismi olan Uranüs gezegene verilmiştir.
Uranüs’ün Oluşumu
Uranüs de Güneş Sistemi gibi 4.5 milyar yıl önce oluşmaya başlamıştır. Yerçekimi dönmekte olan gaz ve tozu bir araya getirerek buz devi Uranüs’ü oluşturmuştur. Uranüs’ün ilk oluştuğunda Güneş’e şimdiki konumundan daha yakın olduğu düşünülmektedir. Oluşumundan 4 milyar yıl sonra ise şimdiki konumu olan yedinci sıraya (Güneş’e uzaklıkta) yerleşmiştir.
Satürn’den sonra en az yoğunluktaki gezegen olan Uranüs’ün gaz devi değil de buz devi olmasının nedeni; gezegenin %80’lik kısmının su, amonyak ve metan buzunun akışkan karışımından oluşmasıdır.
Uranüs’ün Karakteristik Özellikleri
Güneş’ten 2.9 milyar kilometre uzaklıkta olan Uranüs, Güneş Sistemi’ndeki üçüncü en büyük gezegendir. Uranüs’ün kendi etrafında dönmesi, yani bir Uranüs günü yaklaşık olarak 17 saat sürer. Bir Uranüs yılı 84 Dünya yılına denktir.
Güneş Sistemi’ndeki diğer gezegenlerin aksine Uranüs de Venüs gibi doğudan batıya döner.
Muhtemelen Dünya boyutlu bir gezegen ile çarpışması sonucunda gezegen, ekvator yörüngesi ile neredeyse dik açı yapan ve 97.77° eğime sahip olan tek gezegendir. Bu eğimden dolayı en ekstrem mevsimlere sahip gezegen Uranüs’tür. Bu eğim sonucunda Güneş sadece bir kutubu aydınlatırken, diğer kutup bir Uranüs yılının çeyrek süresi olan 21 yıl boyunca karanlığa ve kışa maruz kalmaktadır.

Uranüs’ün atmosferi çoğunlukla hidrojen ve helyumdan, hidrojen ve helyuma oranla daha az miktarda bulunan metandan ve eser miktarda su ve amonyaktan oluşur. Güneş Sistemi’ndeki iki buz devinden bir olan Uranüs (diğer buz devi Neptün’dür), mavi rengini atmosferinde bulunan metandan alır.
Buz devi olmasına rağmen Uranüs’ün gerçek bir yüzeyi yoktur. Sıcaklığın 4982 °C olduğu çekirdeğini akışkan bulutlar kaplamaktadır.
Uranüs’ün bilinen 27 uydusu vardır. İç kısımdaki uyduların yarısı su buzu ve kayalıktan oluşmuştur. Dış kısımdaki uyduların yapısı ise bilinmemektedir.
Uranüs’ün Halkaları
Uranüs de Satürn ve Jüpiter gibi halkalı bir yapıya sahiptir ve bilinen 13 tane halkası vardır. Bu halkalar iç ve dış olmak üzere iki setten oluşur. İç halkalar dar ve koyu gridir. Dış halkalar da iki kısımdan oluşur. İçteki halka Güneş Sistemi’ndeki diğer halkalar gibir; kırmızımsı ve tozdan oluşmuştur. Dış halka ise mavi renklidir.

2016 yılında yapılan bir çalışmaya göre; Uranüs, Satürn ve Neptün gezegenlerinin halkaları cüce gezegen kalıntılarından oluşmuş olabilir. Bu gezegenlerin civarındaki cüce gezegenler dev gezegenlerin yerçekimine karşı koyamayıp parçalanmış, şimdi ise bu gezegenlerin halkalarını oluşturuyor olabiliriler.
Uranüs Görevleri
NASA’nın Voyager-2 uzay aracı Uranüs’ün yakınından uçmuş tek uzay aracıdır. Uranüs Güneş Sistemi’nin dış kısmında bulunmasından ve gerçek bir yüzeye sahip olmamasından dolayı uzay araçlarının ziyaretine uygun bir gezegen değildir. Uranüs’ün bir yüzeyi olsaydı bile gezegendeki ekstrem hava koşulları metal yapılı uzay araçlarının varlığına elverişli olmadığından ziyaret edilemeyecekti.
Uzay araçları ile ziyaret edilemediği için Uranüs Hubble uzay teleskopu gibi teleskoplarla gözlemlenmektedir.
Yazan: Elif IŞIK
Kaynak**
Bir yanıt bırakın