Hayvanlar Üzüldüklerinde Ağlar mı?
Ağlayan tek canlı türü insanlar olabilir, fakat başka türlerde görünürde belli nedenlerle gözyaşı döküyor. Geçtiğimiz yıl fotoğrafçı Chris Henry’nin çektiği “ağlayan bizon” videosu 8 milyonu aşkın kişi tarafından izlendi ve binlerce yorum aldı. Peki insan dışında bir tür üzüntüden ağlaya bilir mi?
Gözyaşı insanlarda olduğu gibi başka bir çok hayvanda da önemli rol oynamaktadır. Memeliler, sürüngenler ve kuşların bir çoğunda sıvı salgılayan gözyaşı bezleri bulunmaktadır. Gözyaşındaki biyokimyasal bileşenleri türden türe farklılık gösterse de, farklı çevresel koşullara uyum sağlamak üzere evrimleşmiştir.
Gözyaşının bilinen üç farklı türü bulunmaktadır. Bazal gözyaşı gözün temel bakimini sağlar. Gözyaşı bezleri gözün saydam katmanı üzerinde koruyucu ve besleyici bir örtü oluşturur.
Refleks gözyaşı ise gözün kaşınması ya da zarar görmesi gibi dış uyarıya tepki olarak üretilir. Bu gözyaşı soğukluğa karşı karşıya gelindiğinde yahut kimyasallarla karşılaşıldığında üretilir ve kirden arındırıp gözdeki hassasiyetin iyileşmesine yardımcı olur.
Son olarak da bireyin ruh halinden dolayı kaynaklanan duygusal gözyaşıdır. Toplumlar uzun süredir üzüntüden ağlamanın yalnızca insanı özgü olduğunu düşünüyorlardı.
Ağlamak acı, Üzüntü veya kırılganlık gibi duygusallar durumunda ortaya çıkan bir yardımcı olabilir. Gözyaşları çevremizdekileri etkileyebilir ve böylelikle toplumsal ilişkileri Güçlendirip, iş birliğini özendirip, saldırganlığı azaltıp, sevecenliği arttırıp, yardımseverliği körükleyebilir.
Ağlayarak Annesinin İlgisini Çeken Yavrular
Günümüzdeki bilim insanlarının ortak görüşü duygusal gözyaşlarının Yalnız insanlara ait olmayıp başka canlıların da benzer davranışlar sergileyebildiği yönündedir. Örneğin bir çok yetişkin hayvanın güçsüzlüğünü sergilemesinin yarari olmasa da, genç hayvanların gözyaşı dökmesinden ağlayarak annelerin ilgisini çekmeye çalıştığı görülmüştür. Genç geyiklerin gergin ya da aç oldukları zaman gözlerinden gözyaşım bezi ile sağ salgı ürettiği görülmüştür. Bu sayede annelerine çağrıda bulunurlar ve çevreye bu bilgiyi yayarlar. Üzüntüden ağlayan fil, hüzünlü goril ve bitkin düşüp sürünün gerisinde kalan üzgün kurtlar gibi, insan dışındaki hayvanların da ağladığıyla ilgili bir çok hikaye olsa da net bir kanıt bulunmamaktadır.
Oksitosin Hormonu mu?
1985 yılında yayımlanan bir araştırmada, meslekleri gereği sürekli hayvanları inceleyen kişilerin hayvanları ağladıklarına tanık olmuşlardır. Daha güncel bir geçmişte yapılan araştırmada sonuçlar biraz daha farklıdır. 2022 yılında yapılan çalışmada sulu gözlü köpekleri inceleyen bilim insanları bu canlıların olumlu bir duygu karşısında, sahiplerini görünce gözyaşı döktüklerini gördüler. Bu tepkiyi tetikleyen bağlanmayı destekleyici oksitosin hormonu olduğu görüldü.
Köpekler kuşaklar boyunca bizleri göz teması yoluyla iletişim kurmak üzere evrimleştiğinden, gözyaşı dökmelerinin ardında sevilmek ve korumak gibi güdüler yatıyor olabilir. Kötü koşullarda ağlayan ve gözlerinin altı kızaran evcil domuzları da belgeleyen araştırmacılar bu sıvının gerçekte her canlıda bulunan fakat insanlarda yeterince gelişmemiş olan Harder bezinin salgısı olduğu belirtiliyor. Domuzlarda bu salgı gerginlik durumunda üretiliyor. Bir başka gerginlik göstergesi sayılan kalp atış hızını değişkenliğinin düşük olması, huzursuzluk ve korku gibi durumlarda göz altındaki kızarıklıklar artıyor. Aynı olgu sıçanlarda da görülüyor. Bu kemirgenlerde tepkinin çevresel baskıyla arttığı, bunun yaş ve genel sağlık durumuyla ilgili olduğu düşünülüyor. Fakat bu bağlantının daha kapsamlı çalışmalar gerektiği belirtiliyor.
Bu durumda “ağlayan bizon” videosu bağlamında, bizonun üzgün olup olmadığı söylenemez. Fakat insanların “antropomorfik” bir yaklaşımla canlıya insan özgü davranışı ve özelliği yüklemeye çalıştığı söylenebilir. İnsan dışında bir hayvanın gözyaşı dökebilmesi, bunun yalnızca insana özgü bir davranış olduğu düşüncesi ile ilintili ve duygusal bir tepki doğurur. Videoya gelince, Utah’ın çayırlarında bağımsız bir yaşam sürdüren bu canlı oldukça forumumda görünüyor ve rahatça soluk alıp verebiliyor. Gerginliği işaret eden başka bir belirti olmadan sessizce durup çevresine bakıyor. Bizonun gözüne toz kaçmış ya da rüzgârdan etkilenmiş olabilir.
Yazan: Selim ÖZTEMEL
Do animals cry when they’re sad?, Scientific American, 01.03.2024
Bir yanıt bırakın