Hayvanlar ve İnsanlardan Melez Yaratıklar Üretmek

Hayvanlar ve İnsanlardan Melez Yaratıklar Üretmek

Kimeralardan Bahsediyoruz.

Tıp ve biyolojide kimera, genetik olarak farklı hücrelerden veya dokulardan oluşan ve yine de tek tip bir bireyi temsil eden bir organizmaya verilen addır. Böyle bir kimerik organizmanın farklı hücreleri, farklı döllenmiş yumurta hücrelerinden gelir. Farklı hücrelerin aynı türün bireylerinden mi yoksa farklı türlerden mi geldiği tanım için önemsizdir. Kimera olabilmek zaten mozaikten ayrılmak demektir.

Hayvanlar ve İnsanlardan Melez Yaratıklar Üretmek
Hayvanlar ve İnsanlardan Melez Yaratıklar Üretmek

Uzun bir süre sadece efsanelerde veya fantezi hikayelerinde hayvan-insan melezi varlıklar vardı. Şimdi ise kimeralar araştırma laboratuvarlarında da gerçek oldu.

İnsan hücreleri veya organları olan fareler, koyunlar, inekler ve domuzlar uzun süredir zaten yaşıyor. Ancak şimdi araştırmacılar yeni bir sınırı daha aştılar: Maymunlardan ve insanlardan alınan hücrelerden bir embriyo yarattılar. Bu buluş tıbben ne anlama geliyor ve hangi etik soruları gündeme getiriyor?

Doğada kimeralar (iki türün genomuna sahip varlıklar) bir istisnadır. Kural olarak, biyolojik farklılıklar, iki farklı türden hayvanların birbirleriyle çiftleşmesini engeller. Örneğin eşekler ve atlarda olduğu gibi. Yinede bir çiftleşme olursa, yavrular genellikle kısır doğar. Ancak modern genetik mühendisliği ve biyotıp yöntemleriyle bu tür doğal engellerin üstesinden kolaylıkla gelinebilir.

Kimeraları Nasıl Yaratırsınız?

Bilim adamları, 1970’lerden beri dünyanın dört bir yanındaki laboratuvarlarda kimera yaratmayı deniyorlar. Bunu yapmak için, ya bir hayvandan alınan kök hücreler genç bir hayvana ya da başka bir türün yetişkinine implante ediliyor. Aynı zamanda daha erken bir müdahale yapılması için üçüncü bir yöntem olarak, embriyoya işlem yapılıyor.

Hayvanlar ve İnsanlardan Melez Yaratıklar Üretmek
Hayvanlar ve İnsanlardan Melez Yaratıklar Üretmek

Araştırmacılar, erken embriyonik aşamada ki müdahale için, yeni döllenmiş yumurta hücresine yabancı kök hücreler enjekte eder. Bu hücreler daha sonra “konakçı” hücreleriyle birlikte büyür ve her iki türden hücrelerin karıştığı bir varlık ortaya çıkar.

Ancak bu tür kimerik üreme uzun zamandan beri sadece hayvan türleri arasında gerçekleşmiyor, laboratuvarlarda insan ve hayvan melezleri de üretiliyor.

2003 yılında Nevada Üniversitesi’nden Esmail Zanjani ile çalışan araştırmacılar koyun embriyolarına insan kök hücreleri eklediler ve sonuçta yüzde 15’e kadar insan hücresi içeren sağlıklı kuzular elde ettiler.

Şimdiye kadar duymamış olsanız da, insan böbrekleri olan fareler, insan organları olan domuzlar ve hatta beynine insan kök hücreleri enjekte edilen maymunlar zaten var. Hatta, 2013’te bilim adamları, beyinlerinde insan hücreleri bulunan farelerin aslında normal durumlarından çok daha fazla öğrenme yeteneğine sahip olduklarını ilk kez gösterdiler.

Peki Bu Deneylerin Amacı Nedir?

Bu tür deneyler, savunucularının iddiasına göre, kendi başlarına bir amaç değil, daha çok, biyomedikal araştırmaları ilerletmek içindir.

Hayvanlar ve İnsanlardan Melez Yaratıklar Üretmek
Hayvanlar ve İnsanlardan Melez Yaratıklar Üretmek

Çünkü bugüne kadar pek çok hastalık özellikle hayvanlar üzerinde iyi araştırılamamaktadır. Hayvan organizmaları ve dokuları, insan fizyolojimizdeki temel özelliklerden veya süreçlerden yoksun olduğundan, kanser, Alzheimer ve diğer birçok rahatsızlık, hayvan modelleri kullanılarak ancak kısmen izlene bilinir. Dolayısıyla, sadece insan dokuları ve hücreleri olan kimeralar, tedavi arayışlarını istenilen hızda ilerletebilir.

İnsan hastalar için yedek organlar yetiştirmek için bu tür kimeraları kullanmak da ileride mümkün olacak. Örneğin, bir domuzda, bir insan alıcı için kalp, böbrek veya karaciğer, uygun insan dokusu özellikleri ile büyüyebilir.

Etik midir?

Ancak insan-hayvan kimeraları teorik olarak ne kadar faydalı olursa olsun, yaratılışları önemli etik soruları gündeme getirir.

Hayvanlar ve İnsanlardan Melez Yaratıklar Üretmek
Hayvanlar ve İnsanlardan Melez Yaratıklar Üretmek

ABD’li yazar ve biyoteknoloji eleştirmeni Jeremy Rifkin, daha 1980’lerde, “Kimerik teknolojiyle, bilim adamları, türümüzün parçalarını hayvanlar aleminin geri kalanına dağıtarak veya diğer türlerin parçalarını kendi genomumuzla birleştirerek, kendimize yeni insan alt türleri ve süper insanlar yaratarak – evrimsel tarihi yeniden yazma gücüne sahiptirler. Biyolojik bir rönesansın ön saflarında mıyız yoksa yok oluşumuzun tohumlarını mı ekiyoruz?” diyerek uyardı.

Etik sorulardan biri, insanlarla hayvanlar arasındaki sınırla ilgilidir. Böyle bir kimera ne zaman hâlâ bir hayvandır ve ne zaman bir insandır? Bir domuz insan organlarını taşıyorsa, sadece insan için tıbbi bir yedek parça stoğu mudur? Peki ya beyinlerinde hücrelerimizi taşıyan hayvanlara ne demeli? Böyle bir kimeranın bir kişilik ve hatta bir insan olarak kabul edilmesi için ne kadar zeki olması gerekiyor?

Bu sorular, maymunlar ve insanlardan oluşan kimeralar için özellikle daha çok geçerlidir. Çünkü, birçok özellik ve yetenekte zaten bize benzer ve aynı zamanda en yakın akrabamızdır. Alman Etik Konseyi, 2011 yılında bu tür kimeraları etik dışı olarak sınıflandırdı. Eğer maymunlardan ve insanlardan kimerik embriyolar yaratılırsa, artık hayvan mı yoksa insan mı olduklarını ayırt etmenin mümkün olamayacağı melez varlıklar ortaya çıkabilir. Ancak yine de bazı ülkelerde, bu tür karışık embriyoların yaratılması üzerine birkaç yıldır araştırmalar yürütülmektedir.

Şimdi bir ABD-Çin araştırma ekibi ilk kez, uzun kuyruklu makaklardan (bir maymun türü) ve insanlardan kimerik embriyolar yarattılar. Bir dişi maymunun, doğal döllenmesinden altı gün sonra insan kök hücrelerinin enjekte edildi. Kök hücrelerin, daha sonraki gelişimlerini ve çoğalmalarını takip edebilmek için floresan genlerle işaretleme yolu izlendi. Bu karışık embriyolar 19 gün boyunca büyüdü ve her iki türün hücreleri çoğaldı ve embriyonik dokunun ilk preformlarına dönüştü.

Araştırmacılara göre 13. günde, yani rahme bir embriyo implante edildiğinde, insan hücreleri embriyoların yaklaşık yüzde 7,8’ini oluşturuyordu. Ancak kimeralar normalden daha yavaş gelişti ve 19. günde sadece üçü hayatta kaldı. Bilim adamları daha sonra deneyi etik nedenlerle sonlandırdı.

Organ Islahı İçin Önemli Bulgular…

Yine de ürettikleri kimeralarında büyük bir ilerleme görüyorlar. ABD’deki Salk Biyolojik Araştırmalar Enstitüsü’nden Juan Carlos Izpisua Belmonte liderliğindeki ekibe göre, hibrit varlıkların bu aşamaya kadar başarılı bir şekilde gelişmesi, ilk kez bu tür kimerik embriyoların maymunlardan ve insanlardan nasıl yaratılabileceğini gösteriyor.

Izpisua Belmonte, “Tarihsel olarak, bu tür hayvan-insan kimeralarının üretimi, düşük verimlilik ve insan hücrelerinin ev sahibi türlere yetersiz entegrasyonundan muzdariptik” diyor. Araştırmacı, “Eğer şimdi maymunlar ve insanlar gibi yakından ilişkili türlerin kimeralarını daha yakından inceleyebilirsek, o zaman, evrimsel engellerin üstesinden gelmenin yollarına dair önemli içgörülerde bulunabiliriz” diyor.

Bununla birlikte, çoğu bilim insanı, özellikle etik bir bakış açısından, embriyo kimeralara eleştirel bir bakış açısıyla bakıyor. Tek tek insan dokularının veya organlarının hayvanlarda büyütüldüğü deneylerin aksine, karışık embriyolarda insan hücre hatlarının gelişimi asla kontrol edilemez. Bu deneyler, kısmen insan beynine sahip veya cinsel organları karışık hayvan-insan germ hücreleri üreten varlıklar yaratabilir.

Göttingen’deki Alman Primat Merkezi’nden Rüdiger Behr, “Şu anda kimerik maymun-insan embriyolarının uterusa transfer edildikten sonra nasıl gelişeceği hâlâ bilinmiyor” diyor. “Burada, beyin, testisler ve yumurtalıklar da dahil olmak üzere tüm organların maymun ve insan hücrelerinden oluştuğu gerçek melez varlıkların ortaya çıkma olasılığı var.”

Belkide bu deneyler kendi sonumuzu hazırlıyordur.

Çeviri: İ. Kaya

Kaynak*

YouTube Kanalımız

Tükenmez Kalem (Altın Yazar) hakkında 286 makale
Bilim sever, bilim yazarı.

İlk yorum yapan olun

Bir yanıt bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.


*