Hayvanlarda Cinsiyet ve Güç İlişkisi
Erkek ve dişilerin görünümündeki farklılıklar çok çarpıcı düzeye ulaşabilir. Neden bazı türlerin özgün görünüm ve özelliklerinin geliştiğimi anlamak için, erkek ve dişilerin neden bu kadar farklı evrimleştiğini bilmemiz gerekir. Çoğunlukla hayvanlar aleminde erkekler sonuz sayılabilecek kadar sperm üretirken, dişiler sınırlı sayıda yumurta bulundururlar.
Heterogami veya anizogami olarak isimlendirilen bu durum, geyiklerin gösterişli boynuzları gibi silahları ya da tavuskuşunun (Pavo cristatus/Pavo muticus) ihtişamlı kuyruğu gibi süslemeleri erkeklerin dişiler için rekabetini ortaya koyar. Evrimsel süreçte, cinsel seçilim için önemli rol oynayan bu farklılıklar türlerde erkek dişi farklılığının daha çok artmasına neden olmuştur.
1. Yaban Ördeği (Yeşilbaşlı)
Bu duruma en güzel örneklerden biri dünyanın en yaygın ördek türleri olan yeşilbaş ördekleridir (Anas platyrhynchos). Dişilerin tüyleri kahverengi olması, kamufle özelliği kazandırarak doğal seçilimin güzel bir örneğidir. Fakat erkeklerinde ise yeşil ve parlak mavi tüyleriyle daha kolay fark edilir. Ama yine bu sayede dişiler için daha çekici hale gelir.
Dişiler seksüel seçilimden dolayı erkek yaban ördeklerin “en seksi” olanını seçer. Bu yüzden cinsel seçilim, doğal seçilime baskın gelerek daha parlak tüyleri olan erkekler yaygın olur.
2. Beyaz Boyunlu Jakoben
Yapılan araştırmalara göre, Orta Amerika’da görülen sinekkuşu türü olan beyaz boyunlu jakobenlerde (Florisuga mellivora) dişilerin yaklaşık %20’sinin erkek tüy renklerini taklit ettiği görüldü. Erkekler parlak mavi-yeşil tüylere sahiptir.
Erkeklerin davranışlarından çok görünüşlerini kapı eden dişiler, bu durumu koruma amaçlı geliştirmişler. Erkek jakoben kuşları, erkek görünümdeki dişilerden uzak dururlar ve böylece dişiler yiyeceklere daha kolay ulaşırlar.
3. Deniz Gergedanları
Denizlerin tek boynuzlular olarak bilinen deniz gergedanları (Monodon monoceros), 3 metre uzunluğa ulaşabilen boynuz görünümünde uzun sarmal dişe sahip Kutup balinasıdır. Erkekler, dişileri cezbetmek için ve diğer erkekleri uzak tutmak için bu boynuzları kullanırlar. Tıpkı geyiklerdeki gibi en büyük boynuza sahip olan erkek en dominanttır ve çok çiftleşme şansına sahiptir.
Ayrıca dişilerin büyük bir kısmı da bu boynuzlara sahiptir. Bunun nedeni tam olarak bilinmese de, yırtıcılardan korunmak ve avlanmada avantaj sağlamada kullanıldığı için doğal seçilimle evrimleşmiş olunabileceği düşünülüyor.
Boynuza sahip olmak büyük bir ölçüde erkek özelliği olsa da, dişilerin bu durumu taklit ermesi jakoben kuşları gibi avantaj sağlıyor olabilir.
4. Çubuklu Bıldırcın
Güney Asya’da yaşayan bir tür olan Çubuklu bıldırcınların (Turnix suscitator) dişileri, erkeklere oranla daha büyüktür ve boğaz göğüslerinde erkeklerde olmayan siyah tüylere sahiptir. İşlerin değiştiği bu türde, dişiler eşlerini seçebilmek için rekabet içerisinde olur ver bunun için yüksek sesle öterler.
Çiftleşme sonrasında erkek yumurtalar üstünde kuluçkaya yatar ve yavrularını tek başına büyütür. Dişi ise sonraki eşini seçme arayışına girer. Hayvanlar aleminde genellikle dişilerin ömrü erkeklerden uzunken, çubuklu bıldırcınlarda dişilerin 4 yıllık ömrü, erkeklerin yarısı kadardır.
5. Dövüşken Kuş
Erkek görünümlerini ya da özelliklerini benimsemekten yararlananlar sadece dişiler değildir. Dövüşken Kuş (Calidris pugnax) isimini (ruff/fırfır), 17. yüzyılda giyilen Elizabeth dönemi “fırfır”larına benzer şekilde, üreme mevsimi boyunca erkeklerin boynunda gelişen tüylerin yakasından almıştır. Daha etkileyici fırfıra sahip erkekler daha çok dişiyi etkiler.
Dolaysıyla, en iyi fırfırlı erkekler, eş seçim için şımarıkken, bazı erkekler çiftleşme fırsatına sahip olmayan yalnız kalplere dönüşür. Fakat bu başarısız erkekler kendi oyunlarında yenmenin bir yolunu bulmuşlardır. Bazı erkekler üreme mevsimi boyunca dişileri kopyalarlar, böylelikle gizlice çiftleşmek için dişilere yeterince yaklaşama şansını yakalarlar.
6. Sırtlanlara
Sahra altı Afrika’da yaşayan sırtlan (Hyaenidae) sürülerinin alfası dişilerdir. Avlanmanın çoğunu onlar yapar ve yavrularını tek başına büyütürler. Dişi sırtlanlar, erkeklerden daha büyüktür ve daha fazla testesterona sahiptir. Bu da sürüdeki en yüksek rütbeli erkeğin sürüdeki en düşük rütbeli dişinin altında oluğu anlamına gelir.
Dişilerin, klitoris tarafından oluşturulan, sahte bir penisi bile var. Bu sahte penisin, sırtlan sürülerinde hiyerarşinin göstergesi olma işlevi var.
7. Asya Mahkum Balığı
Hayvanlar aleminde karşı cinsten biri gibi görünmenin çok fazla faydası olabilir. Asya mahkum balığı (Semicossyphus reticulatus) gibi bazı balık türlerinde sadece görünüm benzeme ile kalmaz, cinsiyette değiştirebilirler.
Sıralı hemafroditizm yani çift cinsiyetlilik olarak bilinen bu durum en büyük dişiler erkekseler dönüşür. Hormon seviyelerindeki bu değişi, yumurtalıklarının testislere dönüşmesini sağlar. Bu sayede ömürleri boyunca daha fazla üreme imkanı sağlamış olurlar.
Yazan: Selim ÖZTEMEL
Bir yanıt bırakın