Hipotez, Teori ve Kanun (Anaksimandros)

Hipotez, Teori ve Kanun

Genellikle karıştırılan ya da yanlış anlamlarda kullanılan Hipotez, Teori ve Kanun ‘u ele alacağız.

Tdk da hipotez: Deneylerle henüz yeter derecede doğrulanmamış ancak doğrulanacağı umulan teorik düşünce.

Teori ise:

1. Uygulamalardan bağımsız olarak ele alınan soyut bilgi

2. Belirli bir konudaki düşüncelerin, görüşlerin bütünü

3. Sistemli bir biçimde düzenlenmiş birçok olayı açıklayan ve bir bilime temel olan kurallar, yasalar bütünü, nazariye, kuram

Kanun yok bile 😉

Hep okullarda öğretilen yanlış bir bilgi var: ilk önce hipotez oluşturulur ve test edinilir. Eğer başarılı olursa teori olur. Herkes kabul ederse kanun olur. Ya böyle saçma bir şey olabilir mi!

 

Olayı baştan inceleyelim ve ne olduklarını ve farklarına bakalım.

Bilimsel Metod

1. Bilim insanları önce evrendeki bir fenomeni gözlemler ya da var olan problemi incelerler.

2. Bu fenomene dair, gözlemler ile tutarlı, ancak kesin olmayan, hipotez adında deneysel bir açıklama getirilir.

Örneğin; problem elma neden düşer olsun.

3. Hipotez tahminlerde bulunmak için kullanılır, bu durumda hipotezimiz 

“Elma kuzey yarım kürede olduğu için güney yarım küreye gitme istemesi” olsun.

4. Tahminlerin deneylerle veya ek gözlemlerle test edilmesi ve sonuçlar ışığında hipotezde gerekli değişikliklerin yapılır.

Kuzey yarım kürede bütün elmalar düşer peki ya güney yarım kürede? Bu hipoteze göre güney yarım kürede düşmemesi gerekir. Ve orda yapılan deneyde düştüğü görülünce yanlış bir hipotez kurulduğu anlaşır.

5. Bu durumda Hipotez düzeltilebiliyorsa düzeltilir ya da yanlış olduğu anlaşılır ve hipotez çürütülmüş olur.

Başka bir hipotezimiz ise genel görelilik olsun evren büküldüğü için küçük cisim büyük cisme yaklaşır bu da test edilir.

6. Ve yapılan testlerden başarılı olunursa artık bir teori olmuştur. Teoriler aksi kanıtlanmayıncaya doğruluğunu korur ve bir konuyu anlamamızı sağlayan en güvenilir açıklamadır. 

Hipotez, Teori ve Kanun

Teori Nedir?

Teorilere örnek olarak genel görelilik teorisi, büyük patlama teorisi, evrim teorisi verilebilir.

Teori ya da hipotez, çürütülemediği sürece güçlenir. Örneğin Evrim Kuramı, son 150 yıldır hiçbir şekilde çürütülememiş, bilimin yüzlerce farklı sınavından her seferinde başarıyla çıkmıştır.

Teoriler eksik olabilir ama bir teoriyi çürütmek demek onun yerine o olayı daha iyi açıklayan yeni bir teori bulup ve önceki teori ile tamamen çelişmesi ile mümkündür. 

Darwin’in Evrim Ağacı – Türlerin Kökeni

Bir de yasalar ile teorilerin  karıştırılması vardır;

Örneğin evrim bir gerçektir, yani bütün canlılar farklılaşır ancak Evrim yasasını açıklayan da birçok bilimsel teori vardır Bencil Gen Teorisi, Kızıl Kraliçe Teorisi, Sıçramalı Evrim Teorisi, Darwin’in Doğal Seçilim Teorisi gibi; bunlara bir bütün olarak Evrim Teorisi adını veriyoruz. Bu teoriler, doğada gördüğümüz nesiller boyu gözlenebilen biyolojik değişim yasası olan evrim yasasının neden ve nasıl bu şekilde işlediğini izah eder.

Evrim teorisi geliştirilebilir ya da yeni bir teori ile çürütülebilir ama evrim gerçeği bundan bağımsız varlığını sürdürür.

Genel kanının sandığı gibi teoriler öyle kolay kolay çöpe de atılmaz. Mesela Einstein’ın Görelilik teorisi var diye Newton’un fiziği çöpe atılmış değildir. 1969 da Newton fiziği ile Ay’a gidildi. Ama buna karşın aşırı hızlı bu açıklama yeterli olmadığı için uydu yaparken görelilik kullanılır.

Kanun Nedir?

Gelelim kanuna. Kanun ise doğadaki çeşitli olaylar arasında ki basit ve sade ilişkidir. Genellikle matematik denklemlerle ifade edilir.

Örneğin; yer çekimi kanunu veya Enerjinin korunum kanunu gibi.

Yani kanunlar teoriler içinde küçük bir yapıdır. Teorileri kapsama gibi bir durumu asla olamaz.

Yani Evrim teorisi asla evrim kanunu olamaz. Ya da Genel görelilik gerçek olsaydı Kanun olurdu gibi ifadeler bilim dışıdır ve bilimsel yöntem bilmezlikten gelir.

Anaksimandros

Thales’in öğrencisi olan İyonlu Anaksimadros, Miletos’da Sokrates öncesi dönemde yaşamış ve tarihsel kaynaklara göre öğretilerini kaleme almış ilk filozoftur.

Antikçağ tarihçisi Apollodor’a göre 42. Olimpiyatın 3. yılına denk gelen MÖ 610 da Miletos’da doğmuş ve 64 yaşındayken, 58. Olimpiyatın 2. yılına denk gelen MÖ 546 yılında da ölmüştür.

Anaksimadros; Aperion, Sonsuzluk, Evren bilimi ve Meteorolojik düşünceler gibi birçok alanda fikir üretmiştir.

Anaksimadrosve hocası Thales ile bilimsel düşünceyi bulmuşlardır. Dünya üzerine düşündükleri bir sohbette Thales, Anaksimadros’a

“Dünya düz ve okyanus üzerinde yüzüyor. Okyanus sallandığında depremler oluyor, dediklerime direk inanmak zorunda değilsin sen ne düşünüyorsun?” diye sormuştur.

Anaksimadros da,

“Dünyanın altında su var diyorsun, onun altında ne var, onu da bilsek bile onun altında ne var? Bu böyle sürer gider ve bizi cevaba götürmez. Cevabı sadece sonsuza öteler ve bir de taş suda yüzmez batar” cevabını vermiştir..

Thales: “Peki sen ne düşünüyorsun?” der.

Anaksimadros, “Tahminimce Dünya boşlukta duruyor, bunu test edelim” der.

Hipotez kurulmuştur ve gözlem başlar.

İşte böylelikle ilk bilimsel yöntem bulunmuş olur.

 

Kaynak: “Merak Ettikleriniz #6 / Hipotez&Teori&Kanun / Anaksimandros” Bölümünden esinlenerek yazılmıştır.

Yazan: Selim ÖZTEMEL

YouTube Kanalımız

 

Video:

Selim Öztemel (Platin Yazar) hakkında 1449 makale
Çılgın Fizikçiler ve Bilim İnsanları kurucusu, yazarı, YouTube kanalı editörü.

İlk yorum yapan olun

Bir yanıt bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.


*