İtalyan Fizikçi Evangelista Torricelli
Torricelli 15 Ekim 1608 tarihinde doğan, yoksul bir ailenin ilk çocuğuydu. Yaşı büyüdükçe yetenekleri çevresi tarafından fark edilip desteklemek amacıyla Faenza’da eğitim görmesi için amcasının yanına gönderildi. Eğitimini tek bir yerde devam ettirmedi ve bilimsel çalışmalar için Roma’ya gönderildi. İtalyan fizikçi, astronom ve mühendis olan Galileo Galilei’nin öğrencisi oldu. Birçok çalışma yürüterek bilimsel gelişmelere katkıda bulundu.
17. Yüzyıldaki İtalyan madenciler su çekmek için kullandıkları pompaların sadece 10,3 metre yüksekliğe kadar su çekebildiklerini fark etmişlerdir. Gasparo Berti ise bu problemi basit bir deney aracılığıyla gözlemlenebilir hala getirmek için barometreyi dolaylı olarak icat etmiş oldu. İçi su dolu olan silindir bir tüpü, içerisi yine aynı şekilde içerisi dolu olan ve derinliği az olan havuza doğru ters çevirip tüpün kapalı olan ağzını açıp tüpün içerisindeki suyun 10,3 metreye kadar alçaldığını, üstünde ise boşluk kaldığını fark etti. Berti sabit olan bir boşluk yaratmıştı.
Deney sonrası Toricelli’nin zihnini kurcalayan ise “Barometrede kalan boşluğa sebep olan neydi ya da nelerdi?” Sorusuydu. Bu deneyi tekrardan yapmaya karar verdi fakat öz kütlesi yüksek olan ve sudan daha fazla çöken cıvayı kullanacaktı. Torricelli deneyini 0 °C sıcaklıkta, deniz seviyesinde ve 1 metre uzunluğundaki cam bir boru ile gerçekleştirdi. Bulunduğu yerdeki yaptığı her deneyde cıvanın yüksekliğinin 76 cm de kaldığını ve cıvanın atmosfer basıncıyla dengelenmiş durumda olduğunu fark ediyor ve havanın bir ağırlığı olduğu da böylelikle kanıtlanmış oluyordu. Torricelli bu deneyi deniz seviyesine göre rakımı daha fazla olan bölgelerde gerçekleştirdiğinde atmosfer basıncının azalmasından dolayı cıva yükseltisinin alçaldığını fark ediyordu. Elde ettiği verileri toplayarak ilerleyen Torricelli, bu sefer ise cıvanın içerisinde bulunduğu tüpleri değiştirerek deneyine devam etti. Birbirinden farklı olan iki tüpün içerisine ağzına kadar doldurduğu cıvayı, deneyin diğer aşamalarını uygulayarak devam etti ve cıvanın içerisinde bulunduğu kabın değişmesi tüplerin içerisinde bulunan cıvanın, yükseltisini arttırıp azaltmadığını da fark etmiş oldu.
Deney sonucunda Elde edilen bilgiler ise:
– Tüpün içerisindeki cıvanın tamamen boşalmamasının sebebi cıvanın atmosfer basıncına dengelenmiş olmak istemesi olarak belirtilir.
– Torricelli cıva yerine su kullanmayı tercih etseydi yaklaşık 10 metrelik bir yükselti olacağından sıvılar içerisinde öz kütlesi en fazla olan cıvayı seçti ve öz kütlenin bu deneyde ayırt edici olduğunu gözlemledi.
– Bu deneydeki tüpün içerisindeki sıvının yükselmesi ise atmosfer basıncına dengelenmek istemesi olduğunu kanıtladı.
– Toricelli’nin, tüplerin şeklini değiştirmesi ise yaptığı deneyi etkileyen faktörler arasında yer almadığını gözlemledi.
Evangelista Torricelli 25 Ocak 1647 tarihinde dünyadan ayrıldı fakat yaptığı bilimsel çalışmalar günümüze kadar hala yaşamaktadır. Ölümü kesin olarak bilinmemekle beraber bakteriyel enfeksiyon olan tifo hastalığından olduğu düşünülüyor.
Yazan: Beyza ÖZKUNDAKCI
Kaynak**
Kaynak***
Kaynak****
Bir yanıt bırakın