Kambriyen Dönem Nedir?

Kambriyen Dönem Nedir?

Canlılığın ve dünyamızın doğal tarihi incelenirken dönemlere ve zamanlara ayrılarak incelenir. Örneğin dinozorlar Mezozoik zamanın Triassic, Jurassic ve Kretase dönemlerinde yaşadılar. Paleozoik zamanın ilk bölümü olan Kambriyen Dönemi de 541 milyon yıl önce başladı ve 485 milyon yıl önce son buldu. Kambriyen dönemi özel yapan ise dünyamızın tarihi boyunca yaşamın en çeşitli ve yaygın olduğu dönem olmasıydı.

Dönemler Nasıl İsimlendiriliyor?

Jeolojik devirlerin isimlendirilmesinde İngiliz bilim insanları önce çalışmalar yaptığı için İngiltere etkisini görmek mümkün. Kambriyen dönemi kaya kalıntıları ilk olarak Birleşik Krallık’ın Galler bölgesinde bulunduğu için bilim insanı Adam Sedgwick Galler’in eski adı Cambria’dan esinlenilerek döneme ismini vermiş. Bir diğer paleozoik zaman dönemi olan Devoniyen dönem de ismini İngiltere’nin Devon bölgesinden alıyor.

Dönemin Coğrafyası

Kambriyen dönemde dünya coğrafyası bugün olduğundan çok farklıydı. Karalar güney yarımkürede toplandığı için dünyamızın kuzey kısmı büyük okyanuslardan oluşuyordu. Sıcak su akıntıları sayesinde bu okyanuslar ılıman olmasını sağlıyordu ve güneydeki kıtaların etrafında geniş ve sığ okyanus alanları oluşmuştu. Güneyde yer alan kara kütlelerinin sahil kısımları da bu sebeple ılıman ve nemliydi.

Kambriyen dönemi fosil kayıtları açısından da önemli bir yerdedir. Lagerstätten adı verilen yumuşak vücut parçaları ve yumuşak vücutlu canlıların fosillerini içeren yapılar bu döneme aittir. Normal koşullarda yüzde 5 ya da 10 oranında fosilleşecek canlılar bu özgün yapılarda bulunabilir. Lagerstättenların dönemin kimyasal koşulları sayesinde oluşup korunduğu düşünülüyor.

Kambriyen Patlaması (Cambrian Explosion)

Patlama olarak adlandırdığımız bu olay bir bombanın patlaması ya da big bang gibi bir patlamayı değil, yaşam formlarının sayısındaki muazzam artışı nitelemek için kullanılan mecazi bir ifadedir. Dünyada bilinen ilk canlı formları 3.6 milyar yıl önce ortaya çıktı fakat 541 milyon yıl öncesine kadar dünyadaki hayat tek hücreli canlılar ile sınırlı kalmıştı. Kambriyen patlaması ile beraber çok hücreli canlılar ortaya çıktı ve hayat çeşitlendi; hayvanlar, bitkiler, mantarlar gibi bugün de yaşayan canlılar ilk kez kambriyen dönemde görüldü. Bu hızlı çeşitlenme ve canlı türü sayısındaki patlamanın sebebi neydi, bilmiyoruz. Bazı bilim insanları atmosferdeki oksijen miktarının artması sonucu hem çok hücreli karmaşık canlı formları için gerekli “yakıtın” sağlanması hem de dünyanın daha sıcak bir iklime sahip olmasıyla canlı türlerinin çeşitlendiğini düşünüyor. Kambriyen patlaması ile gelen canlı çeşitliliği okyanuslarda belirgindi, dönemin sonunda ise myriapod, arachnid ve hexapodlar karasal hayata geçiş yapmaya başladı ve karalardaki ilk bitki türleri gelişmeye başladı.

Bu dönemin ilginç hayvanlarından biri beş gözlü Opabinia’dır. Okyanuslarda yaşayan Opabinia bir avcıydı ve kafasında bulunan kol benzeri uzantı ile avını yakalıyordu.