Karanlık Madde? Bir Fenomen, Bir Kanıt, Bir Gerçek
Karanlık madde; bilim özellikle fizikle ve astronomi ile yakından ilgili olan herkesin duyduğu ve oldukça ilgi çekici bir kelime. “Karanlık madde nedir ve nasıl tanımlanır, ispat edilir mi?” kısmı ise her zaman açık uçlu soruların olduğu bir alan en azından şimdilik.
Karanlık madde fikri aslında ne fizikten ne de kimyadan ortaya çıkan bir kuram oldu .Uzaya meraklı insanlığın birçok gözlemi sonucu karanlık madde belkide kara deliklerden yola çıkarak astronomları rahatsız etmeye başladı. Ancak karanlık madde fikri ilk olarak 1933 yılında İsviçreli astronom Fritz Zwicky‘nin yaptığı bir gözlem sonucunda ortaya çıkmaya başladı.Zwicky son derece zeki bir bilim insanı olmasının yanı sıra Neil Degrasse Tyson’ın tabiriyle ”adını duymadığınız en zeki insan, özellikle süpernovalar ve karadelikler üzerinde yaptığı çalışmalarla tanınan ancak kendisi pekte popülerliği sevmeyen muhteşem bir bilim insanıdır.
Bulgaristan Bilimler Akademisi Astronomi Enstitüsü’nden Ventsislav Dimitrov, Galaksi kümelerini inceleyen Fritz Zwicki, virial teoremini kullanarak onların kütlelerini hesaplıyor böylece toplam galaksi kümesi kütlesinin, içindeki yıldızların kütlesinden (teleskopla gördüğümüz parlayan madde) farklı olduğunu kanıtlıyor. O zamana kadar, galaksinin içindeki tüm yıldızların kütlelerinin toplamı kadar büyük olduğuna inanılıyordu. Ancak, galakside yıldızlar gibi parlamayan ve dolayısıyla görünmeyen başka bir kütlenin olduğu ortaya çıkıyor. Fritz Zwicky ona “kara madde” adını veriyor.
Karanlık madde etrafına ışık vermediğinden astronomlar tarafından fark edilmesi son derece zor bir alanı kaplar.Ancak karanlık maddeyi fark etmemizi sağlayan 3 kanıt vardır.
- Spiral galaksilerin rotasyonları,
- Galaksilerin hareketleri,
- Galaksi kümelerinde bulunan sıcak gazların varlığı
Spiral galaksiler de, evrende bulunan diğer galaksiler gibi kendi çekirdekleri etraflarında dönmektedirler. Bu da galaksi çekirdeğinin çekim kuvvetinin çok büyük olduğunu göstermektedir. Fakat astronomlar galaksiyi bir arada tutan kuvvetin yalnız çekirdeğin çekim kuvveti olamayacağını, galaksi de bulunan karanlık maddenin de çekim kuvvetine, ek bir kuvvet sağlayarak galaksinin dağılmasına engel olduğunu söylemektedi.
Dolaylı kanıtın ikincisi, galaksilerin hareketlerinden gelir. Eğer karanlık maddenin çekimi, galaksi kümesini bir arada tutamıyorsa; kümedeki galaksiler birbirleri etrafında anlaşılmaz bir hızla toplanmaları gerekir. Son kanıt ise, galaksi kümelerinde bulunan sıcak gazların varlığıdır. Galaksi kümelerinin arası boş olmayıp sıcak gazlar ile doludur. Bu gazlar, küme içersinde çok hızlı hareket edebilmelerine rağmen galaksi kümesini terk edememektedir. Çünkü küme içinde yer alan karanlık maddenin çekiminden kurtulamadığı düşünülmektedir.
Karanlık maddeyi fiziki olarak görmek neredeyse imkansız olmasına rağmen araştırmacılar; karadelikleri, kahverengi cüce yıldızları ve egzotik temel parçacıkları karanlık madde adayları olarak göstermektedirler.
Sonuç olarak Karanlık Madde teoride var olan ve ilerleyen zamanda kanıtlandığında belkide en önemli süreçleri başlatacak bir fenomendir.
Yazar: Derya GİZLENCİ
Kaynak
Karanlık madde ve süpernova yıldızlarının kaşifi Fritz Zwicky Bulgaristan doğumlu Bulgar Radyosu, 26 Mart 2019.
Bir yanıt bırakın