Keşfedilen En Yaşlı Disk Galaksi
Keşfedilmiş en eski disk galaksi, Büyük Patlamadan (Big Bang) 1,5 milyar yıl sonra oluşmuş, 12 milyar yıllıktır. Bu büyük keşif bizlere, bu tür galaksilerin oluşabileceğinden önce de oluşmuş olduğunu gösterdi. Daha öceki keşifler ile oluşmuş bilgilerimizde, bu tür galaksilerin Büyük Patlamadan (13.8 milyar yıl önce) 3 veya 4 milyar yıl sonra oluşabileceği ön görülüyordu.
Nature dergisinde yayınlanan çalışma, Samanyolu Galaksisi gibi sarmal galaksilerin nisbeten bu tür erken disk galaksilere göre daha hızlı büyüyebileceğini gösterdi. New York’ta bulunan Flatiron Enstitüsü’nden astrofizikçi Rechal Somerville, bu büyük keşfin önemini vurgulayarak. “bu keşif, disk galaksilerin evrende nasıl oluştuklarını ve nasıl evrim geçirdiklerine meydan okudu” dedi.
Yapılan gözlemler ve simülasyonlar ile en eski galaksilerin, yuvarlak galaksileri oluşturan görünmez karanlık maddelerinin, çevresindeki toz ve gazın içine çekilmesiyle oluşmuş olduğu göstermişti. Teorik fizikçiler, bu erken galaksinin oluşmasını, gazı şiddetli ısıtan bir sürecin yaşanmış olmasıyla ilişkilendiriliyor. Sıcak gaz genişlemesiyle, ilkesel galaksilerin muhtemelen küresel kabarcıklar oluşturmuş olması ve bir diske yerleşemiyordu. Bilim İnsanları, bu durumun ancak gazın soğuması ile mümkün olabileceği, ki bunun da zamanla yayılması gerekmektedir.
DLA0817g
Astronom Marcel Neeleman ve arkadaşları soğuk birikim yöntemi olarak isimlendirilen bu sürecin gerçekleşmesinin mümkün olup olmayacağını göstermek için en eski disk galaksilerini araştırdı. İlksel galaksilerin çoğu Dünya’dan çok uzakta olduğundan dolayı, Dünya merkezli teleskoplar ile yıldızlardan ışık yakalaması çok zayıftı. Ancak hassas radyo teleskopları ile daha uzak kuasarlardan gelen ışıklar ile bu durum araştırılabilirdi. Nitekimde DLA0817g isimli ilkel disk galaksinin arka tarafında yer alan parlak bir kuasarın, disk galaksinin yapısını ve içeriğini ortaya çıkardığını buldular.
Max Planck Astronomi Enstitüsü’nden Neeleman ve ekibi, DLA0817g isimli ilkel disk galaksiyi ilk kez Şili’de bulunan Atacama Büyük Milimetre/ Milimetre-altı Dizisi’ni kullanarak keşfetti. Galaksinin gazının yarısı Dünya’ya doğru gelirken, yarısı ise Dünya’dan uzağa doğru ilerliyordu. Astronomlar, bu hareketin, galaksinin soğuk ve tek yöne dönen ve muhtemelen spiral bir şekle sahip olduğunu gösteren kesin işaretler barındırdığını belirtiyor.
Bu galaksi Güneş’in kütlesinin yetmiş iki katı bir kütleye sahipti. Keşfi yapan ekip, 2014 yılında hayatını kaybeden meslektaşları olan astrofizikçi Arthur Wolfe’ye ithafen “Wolfe Diski” olarak isimlendirdiler. Wolfe, evrenin bebekliğinde yani erken yıllarında, disk galaksilerin olabileceğini öne sürmüş ilk bilim insanlarından biriydi.
Yazan: Selim ÖZTEMEL
Kaynak* (Herkes için Bilim Sayı: 227)
İlginizi çekebilecek bir yazı daha: Astronot Olmak İster misiniz?
Bir yanıt bırakın