Kuyruklu Yıldızlar 101
İnsanlar binlerce yıldır gökyüzüne ilgi duyuyor ve gökyüzünü merakla inceliyor. Yıldızlar, yeryüzünden bakılınca sürekli sabit bir çizgi üstünde ilerliyormuş gibi görülür ve ilginçtir ki bizler gökyüzüne baktığımızda bir gezegeni yıldız sanıp ondan o şekilde bahsedebiliyoruz. Bu durumu amatör astronomlar ve amatör astrofotoğrafçılar çok daha iyi bilmektedir.
Fakat bugünki konumuz olan kuyruklu yıldızlar hakkında oldukça bilgili birini bulmak kolay değildir. Kuyruklu yıldızlar, yakın döneme kadar gizemini hep saklı tutmuştur ve biz insanlar bu gizeme hayranlıkla bakıp, bu oluşumlara anlamlar yüklemişizdir. Halbuki astronomlar kuyruklu yıldızlar hakkında hâlâ birçok sırrın mevcut olabileceği görüşündedir.
Kuyruklu yıldızlar 3 bölümden oluşur:
Bunlar; kuyruk (tail), püskül (coma) ve çekirdek (nucleus) şeklindedir. Ünlü filozof Aristo, MÖ. 350 yılında kuyruklu yıldızlar hakkında oturmuş ve düşünmüş. Bu uzun süreli düşünce sonrasında ise; kuyruklu yıldızların hareketlerinin, gezegenlerden daha farklı ve daha düzensiz olduğunu ve aslında bu yıldızların uzayda değil, atmosferimizde dolaştığını öne sürmüştür. Tabii ki bu varsayım o zamana göre çok detaylı ve beklenilmeyen bir varsayımdır ama yanlıştır. Aristo, ta MÖ. 350 yılında böylemesine bir sonuç çıkartıyor ama gelgelelim bizim astronomlar 1800 yıl boyunca bunun yanlış olduğunu anlayamıyor ve işin daha kötüsü bunu doğru var sayıyor, bir de konunun üstünde durmuşlar yani…
Neyse, biz gelelim kuyruklu yıldızların yapılarına ve hareket biçimleri konusuna; önce yapılarından bahsedeyim kısaca: Bir üst paragrafta kuyruklu yıldızların 3 bölümden oluştuğunu ve bu bölümlerin adlarını zaten söyledim. Şimdi kuyruklu yıldızların diğer özelliklerine geçelim. Öncelikle birçoğunuz biliyordur ki kuyruklu yıldızlar aslında yıldız değil, gazlardan, tozlardan ve buzdan oluşan, kütle-çekim ile Güneş’e bağlı birer gökcisimleri. Derseniz ki “e, o zaman adı neden kuyruklu buzlu tozlu gazlı cisim değil de kuyruklu yıldız?” inanın ben de bilmiyorum, sanırım kulağa daha havalı geliyor diye… Kuyruklu yıldızlar kendi ışıklarını saçmazlar, aynı gezegenlerde ve uydularda olduğu gibi Güneş’ten gelen ışığı yansıtırlar. Bileşimleri bir gezegene benzese de gezegenlerden çok çok küçüktür. Kuyruklu yıldızların ortalama çapları 750 m ile 20 km arasında değişiklik gösterir. Yörüngeleri ise bahsettiğimiz gibi Güneş’in etrafında ve elips bir biçimdedir. Güneş’in etrafındaki dolanma süreleri ortalama birkaç yıl ile birkaç milyon yıldır.
Güneş’e yaklaştıklarında yüzey sıcaklıkları artar ve yüzeylerindeki katılar sıvı hâle geçmeden doğrudan gaz formunu alır yani süblimleşir. Bu süblimleşme ile atmosferler meydana gelir. Bu oluşan atmosfer kuyruklu yıldızları göktaşlarından ayıran en büyük özelliktir. Ayrıca bu atmosfer, kuyruklu yıldız ısındıkça daha da büyür ve cisim kuyruk şeklini. Tabii ki bu kuyruğun oluşma nedeni bir tek bu değildir. Bu kuyruksu uzantılar her zaman Güneş’in merkezine zıt yönlüdür bunun nedeni ise Güneş’ten salınan manyetik parçacık rüzgarları, yani Güneş Rüzgarları’dır. İşte büyük ölçekle bu 2 neden sayesinde bu gökcisimleri isimlerinin başlarına “kuyruklu” sıfatını kazanmıştır.
Şimdi gelelim birkaç ünlü kuyruklu yıldıza;
Kuyruklu yıldızlar sadece astronomların değil, birçok insanın da ilgisini çekmektedir. Dolayısıyla birçok insan bu gökcisimlerini gözlemlemek için tarihlerine bakıp, yıllar, aylar, haftalar ve günler sayıyor. En sonunda da kamerasını, teleskopunu artık neyi varsa kapıp açık alanlara koşuyor. Buna ben de dahilim…
Listemize başlayalım;
1- Halley Kuyruklu Yıldızı
Tabii ki bu; hikayelerde, romanlarda ve herkesin gönlünde yer edinmiş ünlü Halley Kuyruklu Yıldızı’nı ilk sıraya koymazsak olmaz. İlk olarak bu yıldızın adı nereden geldi ondan bahsedelim. Ünlü astronom Edmund Halley, 1758 yılında bu gökcismini keşfetmiştir. Halley, Dünya’dan her 75 yılda bir gözlenebilmektedir ve bu kısa süresi ile insanlar arasında oldukça popüler olmuştur.
2- Hale Bopo Kuyruklu Yıldızı
1995 yılında ilk kez gözlemlenen bu yıldız insanlara tanıdığı uzun süreli gözlem fırsatı sayesinde kayıtlara geçmiştir.
3- Swift Tuttle Kuyruklu Yıldızı
Adını kaşifi P. Tuttle’dan alan bu yıldız 1862 yılında keşfedilmiştir. Akıllarda kalmasının en büyük nedeni ise ortalamaların dışında yer almasına neden olan 26 km’lik çapıdır.
4- Encke Kuyruklu Yıldızı
En çok bilinen kuyruklu yıldızlar arasında yer alan bu yıldız 1786 yılında keşfedilmiştir ve ününü ise şimdiye kadar keşfedilen en küçük çekirdek çaplı kuyruklu yıldız olmasına borçludur.
5- McNaught Kuyruklu Yıldızı
50’den fazla kuyruklu yıldıza ev sahipliği yapan bir kuyruklu yıldız takımıdır. En ünlü üyesi 2007 yılında gözlenen Büyük McNaught kuyruklu yıldızıdır.
Tabii ki kuyruklu yıldızlar sadece bu 5’inden ibaret değil. Daha bildiğimiz ve bilmediğimiz belki binlerce, belki milyonlarca belki de milyarlarca kuyruklu yıldız vardır. Kim bilir? Evren çok büyük… belki de evrenin başka bir ucunda evrimleşmiş bir medeniyetler de bizim gibi bu muhteşem varlıkları inceleyip onları anlamaya çalışmış veya çalışıyordur…
Yazan: Emir Tarık DAŞTAN
Kaynak**
Kaynak***
Bir yanıt bırakın