Merkezi Sinir Sisteminin Başlıca Bileşeni: Gri Madde
Sinir sistemimiz ikiye ayrılmaktadır: Merkezi Sinir sistemi ve çevresel sinir sistemi. Merkezi sinir sistemi daha çok, istemli çalışan organların kontrolü, kan basıncı ve hormonları düzenleme, açlık, susuzluk, uykusuzluk ve uyku denetleme görevlerinden sorumluyken; çevresel sinir sistemi merkezi sinir sistemi ile organ ve uzuvlar arasındaki iletişimi sağlamaktan sorumludur.
Bu sistemlerden merkezi sinir sistemi, iki farklı tip dokudan oluşur: Gri madde ve beyaz madde. Bu iki madde arasındaki fark yağ içeriğindedir. Bugün biz bu maddelerden gri maddeden bahsedeceğiz. Gri madde esas olarak nöronal hücre gövdelerinden ve beyaz maddenin aksine miyelinsiz aksonlardan oluşur. Aksonlar burada nöronal hücre gövdelerinden beynin farklı bölgelerine uzanır, sinyal taşırlar. Bu maddelerin gri olmasının sebebi aksonların miyelin adı verilen beyazımsı yağlı proteinle kaplı olmamasındandır. Grimadde, beyinde bilgi işlemeden sorumludur. Burada üretilen sinyaller, gri maddenin duyusal alanlarına ve diğer alanlarına gider. İstemli kas hareketleri, hafıza, görme, koklama, işitme, konuşma, karar verme, çevresel değişimleri idrak etme vb olaylarda hep gri madde rol alır.
Gri maddede nöronlar dışında kılcal damarlar ve glia hücreler de(astrositler ve oligodendrositler) bulunur. Glial hücreler, besinleri ve enerjiyi nöronlara taşır, nöronların ne kadar iyi çalıştığını ve aralarındaki iletişimi bile etkileyebilir. Pek çok çeşitte glia hücreleri vardır. Bunlardan astrositler, kan-beyin bariyerine katkıda bulunur, sinir dokusuna besin sağlar ve hücre dışı iyonik dengenin korunmasında rol alır. Oligodendrositler ise Merkezi Sinir Sistemi’nde yer alan aksonları, özelleşmiş hücre zarları ile bir miyelin kılıfı için sararak aksonun yalıtımını ve elektrik sinyalinin daha iyi iletilmesine olanak tanırlar.
Peki gri madde nerede bulunur ve şekli nasıldır?
Gri madde pek çok yapının içinde mevcuttur. Genellikle beyin yüzeyinde veya kortekste bulunur. Bunun yanında beyin sapında kırmızı çekirdekte, bazal gangliyonlarda, talamusta, hipotalamusta, serebellumun derinliklerinde de bir miktar grimadde bulunur. Omurilikte yer alan grimadde ise yalnızca anteriorda, posteriorda ve lateral boynuzlarda bulunur.
Serebrum adı verilen bölge, karmaşık beyin işlevlerinin gerçekleştiği yerdir. Bu yapı, insanlarda ve diğer büyük omurgalı canlılarda kıvrımlı bir gri madde tabakası oluşturmak üzere büyür. Hayvan ne kadar büyük ise, grimadde o kadar kıvrımlıdır. Küçük hayvanlar, pürüzsüz bir beyne sahip olma eğilimindeyken, balina ve fil gibi büyük hayvanlarda gri madde oldukça kıvrımlıdır. Organizmanın karmaşıklık seviyesi arttıkça beyindeki gri maddenin kıvrım sayısı da artmaktadır.
Yazan: Nazlıcan GÜVENOĞLU
Kaynak**
Kaynak***
Kaynak****
Kaynak*****
Bir yanıt bırakın