Mezozoik Dönemin Ünlü Deniz Sürüngenleri
Mezozoik dönem dünya tarihinde 251-65 milyon öncesine verilen isimdir. Günümüzdeki memeli üstünlüğünden farklı olarak, Mezozoik dönem sürüngenlerin altın çağıydı. Karada dinozorlar hüküm sürerken okyanuslar ve göklere de sürüngenler hükmetiyordu. Her ne kadar bazen dinozor olarak düşünülseler de deniz sürüngenleri, dinozor hayvan grubunun üyesi değildi. Milyonlarca yıl boyunca okyanuslarda dolaşmış olan bu canlıların birkaç türüne daha yakından bakalım.
Ophthalmosaurus
Ophthalmosaurus, bir Jurassic dönemi canlısı. 165 ila 160 milyon yıl önce yaşadıkları düşünülüyor. Bu türün en karakteristik özelliği çok iri gözleriydi, bu sebeple bilim insanları tarafından kendisine Yunanca “göz kertenkelesi” anlamına gelen Ophthalmosaurus ismi verildi. Vücut yapısı yunuslara benzeyen Ophthalmosaurus bir sürüngendi ama bilim insanları memeliler gibi doğum yaparak ürediklerini düşünüyor. Vücut yapısı kaplumbağalar gibi karaya çıkıp yumurtlamasına izin vermediği ve bir sürüngenin akciğer solunumu yapacak yavrularını okyanusa yumurtlama şansı olmadığı için yavruların yunus ve balinalar gibi dünyaya geldiği düşünülüyor. Bu Jurassic canlısı neredeyse dişsiz bir çeneye sahipti ve kalamar avlamakta uzmanlaştıkları düşünülüyor. İri gözleri ve basınca dayanıklı kafatası yapısı daha karanlık yerlerde ve derin sularda avlandıkları tezini güçlendiriyor.
Elasmosaurus
Elasmosaurus’un belki de en değişik özelliği aşırı derecede uzun boynu. Bu canlılara bir nevi denizlerin zürafasıydı dersek yanlış olmaz. Bu canlılar geç Kretase döneminde yaşadılar. Bir Plesiosaur türü olan Elasmosaurus’ın ilk kalıntıları 1867’de ABD’de keşfedildi. 10 metre uzunluğundaki bu sürüngenin boynu tek başına 7 metre uzunluğundaydı. Tam olarak 72 adet boyun omuruna sahip Elasmosaurus bu konuda rekoru elinde tutuyor. İlk başta bir yılanın vücudu gibi çok esnek olduğu düşünülse de daha modern araştırmalar boyunlarının sanıldığı kadar esnek olmadığını ortaya koydu. Bu uzun boyunların tam olarak nasıl bir işlevi olduğu hala üstünde düşünülen bir soru. Vücut yapıları karaya çıkmalarına izin vermediği için Elasmosaurusların da yavrularını memeliler gibi doğurduğu düşünülüyor.
Liopleurodon
Liopleurodonlar Jurassic okyanuslarının heybetli canavarlarıydı. 166 ila 155 milyon yıl önce yaşadığı düşünülen Liopleurodon etobur canlılardı. Bugün Avrupa kıtası olan topraklar Jurassic döneminde sular altındaydı ve bu okyanus beslenme zincirinin zirvesinde Liopleurodon bulunuyordu. Bu deniz sürüngenine ait ilk fosiller Fransa’da keşfedildi. Liopleurodon, BBC’nin 1999 yapımı “Dinozorlar ile Yürümek” belgeseli sayesinde dünya çapında tanınırlığa ulaşsa da BBC yanlış büyüklük tahminlerini kullanmıştı. Belgeselde 25 metrelik ve tonlarca ağırlıktaki dev bir canavar olarak gösterilen liopleurodon büyüktü ama bu kadar da değil. Uzunluğunun 5-7 metre olduğu düşünülüyor. Boyut hesaplaması ile yapılan yanlışın temel sebebi kafatası fosili üzerinden bir oran kullanılarak toplam vücut uzunluğunun hesaplanmaya çalışılmasaydı. Ama pliosaurs türlerinin kafatasları vücutlarına oranla çok daha büyük olduğu için diğer canlılarda kullanılan yöntemler yanlış sonuçlar vermişti.
Mosasaurus
Mosasaurus 82-66 milyon yıl önce yaşamış bir deniz canlısıydı. Jurassic Word filmini izleyenler Mosasaurus’u görmüşlerdir. Mosasaurus güçlü ve büyük bir avcıydı ama elbette filmdeki kadar büyük değildi. Bu türün fosilleri Hollanda’da ilk keşfedildiğinde (1764) büyük bir timsah ya da kocaman bir su kertenkelesi olduğu düşünülmüştü. 18 metre uzunluğundaki Mosasaurus güçlü bir çeneye ve büyük dişlere sahipti. Koku duyularının zayıf ama görme duyularının gelişmiş olduğu tahmin ediliyor. Mosasauruslar yaşadıkları dönemde tüm okyanuslara yayılmışlardı, hatta bazı akraba Mosasaur türlerinin tatlı suda bile yaşadığı düşünülüyor.
Yazan: Göktuğ DONK
Kaynak**
Kaynak***
Kaynak****
