Öğrendiğimiz Bilgi Nasıl Dosyalanıp Kaldırılır?
Yeni bir şey öğrenme 4 ayrı aşamada gerçekleşir.
1. Beyin duyumsal deneyimleri (gördüğünüz, duyduğunuz , tattığınız vs) kaydeder……
KAYIT
2. Bu anı kısa süreli bir depolama sistemine gider………
KODLAMA
3. Uzun süreli depolamaya değecek kadar önemli görülürse USB’ ye aktarılır yoksa atılır………
DEPOLAMA
4.Gerektiğinde bilgi geri getirilir…….
HATIRLAMA
• AŞAMA 1: EDİNME:
Bir şeyi hatırlamak için önce o şeyi « edinmek» gerekir. Bir şeyi öğrenirken, bu
başlangıçta beyninizde «nöron aktivasyonunun geçici izleri» biçiminde kodlanır.
* Nöron Aktivasyonu: Sinir hücrelerinin « ateşlenme» örüntüsünü anlatır. Sinir hücreleri birbiriyle
bu örüntü içinde haberleşirler . İzler , bir nöronun bir sonraki ile haberleşmesi sonucunda ilerler.
* Bu izlerin yeri, işlenmekte olan bilginin niteliğine bağlıdır.
Örneğin, bir yere nasıl ulaşacağınızı bulmak için harita üzerinde çalışıyorsanız , iz büyük olasılıkla sağ paryetal lobdaki, korteksin mekânsal bilgileri işleyen bir alanındaki nöronları seferber eder.
* Konuşan birini dinliyorsanız, iz, sözel bilgileri işleyen sol temporal lobda oluşacaktır.
* Yeni edindiğimiz bir deneyimi temsil eden izler geçicidir yani bilgi KSB ’nin parçasıdır.
Bu bilginin çoğu çabucak kaybolacaktır. (telefon no)
* USB’ye girmenin yolunu bulan bilgi, ilk elde eksiksiz olarak kodladığınız ve pekiştirme diye bilinen bir süreç aracılığı ile zamanla güçlenen bilgidir.
* Yeni bilgiyi ne kadar eksiksiz kodladığınızı belirleyen en önemli şeylerden biri, onu ilk kez edinirken dikkatinizi ne kadar yoğunlaştırdığınız yani konsantrasyondur.
* Yaş ilerledikçe konsantrasyon yeteneği azaldığı için , arka plandaki gürültüler zihni çabuk dağıtır.
Örneğin kitap okurken telefon çaldığında kitaptaki sözcüklerle zil sesi birbiri ile yarışa girer, dikkat bölündüğünden birinden diğerine yoğunlaşmamız güçleşir.
• AŞAMA 2 : PEKİŞTİRME…
Konsantrasyon, bilgiyi uzun süre hatırlama olasılığını arttırır ama garanti etmez.
Bilgiyi güvenli biçimde USB’ ye almak için, nöronlardaki ilk izin güçlenmesi gerekir.
Bu güçlenme sürecine «pekiştirme» denir.
* Pekiştirme süreci, bilginin niteliğine ve karmaşıklığına bağlı olarak, dakikalar, saatler, günler, haftalar alabilen bir dönemdir. İlk edinim sırasında yaratılan nöron izleri kimyasal ve yapısal değişikliklerle güçlenerek daha dayanıklı hale gelir.
* Bu kimyasal ve yapısal değişiklikler aynı zamanda bilgiye de destek olur, böylece bilgi diğer bilgilerin
müdahalesine ve yıkıcı etkilere karşı direnç kazanır
* Sonunda, yeni edinilmiş anıların pekişmesi, yeni nöron kavşaklarının (sinaps) oluşmasına yol açar.
Bunlar iki nöron arasındaki bağlantılardır, sinirsel ileticiler mesajlarını bu sinapslar üzerinden iletir.
Bu kimyasal bağlantılılıktaki artışlar milyarlarca nöron uzantısının, yani bu kimyasal mesajları gönderip alan aksonların ve dendritlerin çıkmasına yol açar.
* Bir kafa travmasından önce yaşanan olaylar KSB’ ye (ÇB) kaydedilir ama asla USB sistemine giriş yapamaz.
* Kısa süreli anıların daha dayanıklı olan uzun süreli anılara dönüştürülmesi süreci olan pekiştirme (sağlamlaştırma), « protein sentezi» denen bir süreci içerir ve USB’ ye yeni sinapsların gelişmesi eşlik eder.
* « Hücresel düzeyde» olan KSB’den USB’ye geçiş «süreç temelli» bir bellekten «yapı temelli» bir
belleğe geçiştir.
* Hipokampusun da aralarında bulunduğu beyin yapılarının hasar görmesi kalıcı bellek sorunları
yaratır ve yakın geçmişten çok uzak geçmiş deneyimleri daha iyi hatırlanır.
* B1 vitamin eksikliğine bağlı Korsakoff hastalığında da yakın bellek bozulur.
Yazan: Gözde ADIYAMAN
Bir yanıt bırakın