Radyum Kızları ve Radyum
1917 yılında New Jersey/Essex County’de bulunan Radium Luminous Material Corporation Undark’ı kullanarak parlak saat kadranları üretmeye başladı. Radyum Kızları’da bu proje ile dünya tarihinde yerlerini aldılar. Radyum Kızları, bu saat kadranlarını kendiliğinden parlayan radyum elementi içeren boya ile boyayan ve tahmin edeceğiniz üzere radyasyon zehirlenmesi geçiren kadın işçilerdi. Saat kadranlarını boyama prosesi, ABD’de yer alan üç farklı radyum fabrikasında toplamda 4 bin kadın işçi tarafından yapılıyordu. Fabrika sahipleri ve diğer çalışanlar, bu kadınlara boyanın hiçbir zararı olmadığını söylediler. Bu boyalarla temas etmelerinin yanında kadın işçilerden bir şey daha isteniyordu. Fırça ile ince bir dokunuş sağlayabilmek adına, fırçanın ucunu dudaklarını kullanarak düzeltmeleri istenmekteydi.
Bu kadın işçilerin birçoğu ölümlerine sebep olacak derecede fazla radyum elementi yuttular. Kadınlar, radyumun zararsızlığı konusunda öyle inandırılmışlardı ki kendi aralarında eğlenmek adına boyalar dişlerini, tırnaklarını boyamışlardı. Bu kadınlara neden fırçayı bu şekilde düzeltmeleri talimatı verilmişti. Evet, tahminleriniz doğru. Bir bez ya da su yardımı ile bu işlemi yapmak dudaklarıyla düzeltmekten fazla zamana mal olacaktı. Kısa sürede, daha hızlı iş yapma politikasıyla yönetilen fabrikada, işçi kadınlar bu talimata uymak zorundalardı.
New Jersey’de bulunan fabrikada çalışan işçi kadınlardan beşi, New Jersey Mesleki Yaralanmalar yasası kapsamında, fabrikanın iş verenlerine dava açtılar. Ancak işçi kadınlar ve işverenleri mahkemede uzlaştılar. Ottawa’da bulunan ve New Jersey’de ki fabrika ile aynı işlemi yapan fabrikada çalışan beş kadın ise aynı kanun kapsamında dava açtıkları işverenlerinden, tarih 1938’i gösterdiğinde tazminat kazandılar. Radyum Kızları’ndan bahsettik gelin şimdi, fabrika ve saat kadranı projesinden bahsedelim.
U.S. Radium Corporation (Birleşik Devletler Radyum Şirketi)
Birleşik Devletler Radyum Şirketi, orduya sağlanan kendiliğinden parlayan saat kadranlarının önemli bir tedarikçisi konumundaydı. Bu şirket sahipleri proje kapsamında 70 kadını işe aldı. Radyumun etkileri hakkında bilgi sahibi olan şirket sahipleri ve aynı tesiste çalışan bilim insanları radyuma temas etmekten şiddetle kaçındılar. Öyle ki bu tesiste çalışan kimyagerler radyumla temasları sırasında kurşun ekranlar, maskeler ve maşa kullandılar. Bu kişiler yine aynı kadınları, radyumun zararsız olduğu konusunda bilgi verip ikna ettiler. Şirketin baş kimyacısı olan Dr. Edwin E. Leman ve birkaç kadının benzer şekilde ölmeleri üzerine ölümler hakkında soruşturma başlatıldı.
USRC’de (U.S. Radium Corporation) boyama projesinde çalışan kadınların çalışma şekli şöyleydi, işçi kadınlar boyalarını küçük bir potada karıştırdılar ve bu boyayı saat kadranını deve kılı fırçaları ile boyadılar. İşçi kadınlar günde 250 saat kadranı boyuyorlardı. Boyadıkları her kadran için aldıkları ücret ise 1.5 sentti. Böylesine gülünç bir ücretle çalışmak zorunda kalan kadınların çoğu ağır hastalandı. Öyleki kaç kadın işçinin radyasyona maruz kalmalarından dolayı öldüğü bilinmemektedir.
Kadınların bir çoğunun anemi, kemik kırıkları ve çene nekrozu gibi şikayetleri vardı. Şirket, tahmin edildiği üzere işçilerin radyuma maruz kaldıkları yargısını reddettiler. Bu şirketlerin baskısından dolayı saat kadranı işçisi olan kadınların ölümlerini başka sebeplere bağlı olarak açıkladılar. Kadınların itibarını lekelemek için cinsel yolla bulaşan frengi hastalığını gündeme getirdiler.
Bu kadınların mahkemeye çıkabilmelerini sağlayan etken, radyum kadran boyasının mucidi olan Dr. Sabin Sochocky, 1928 yılının Kasım ayında öldü. Doktor, kadran boyasıyla zehirlendiği bilinen 16. kişi oldu. Bu ölümün ardından fabrika işçileri mahkemeye çıkıp haklarını aramışlardır. Bu arayış 2018 yılında Radyum Kızları filmi ile ölümsüzleştirilmiştir.
Yazan: Sultan KIŞ
Kaynakça:
Estrada, M. Radium Dials and Radium Girls
Bir yanıt bırakın