Sıtma Sinekleri Kurak Mevsimlerde Nasıl Hayatta Kalıyor?
Nature Ecology and Evolution’da yayınlanan bir makaleye göre, Afrika’nın batı Sahel bölgesindeki sivrisinekler, kurak mevsimde aestivasyon olarak bilinen bir uyuşukluk durumuna girerek hayatta kalabiliyorlar. Bulguların, sıtmayı kontrol altına almak için halk sağlığı müdahaleleri üzerinde etkileri olabilir.
Sıtma, hastalık yapıcı bir grup parazit olan plazmodiumların (P. falciparum, P. vivax, P. ovale, P. malariae, P. knowlesi), dişi anofel sivrisinekleriyle insanlara bulaşmasıyla yayılan ateşli bir hastalıktır.
Hastalığın en bariz belirtisi olan titremeyle yükselen ateş plazmodiumun çeşidine göre değişik fasılalarla olur. Teşhisi kolay, tedavisi ve korunması mümkün olan sıtma hastalığı çok eski zamanlardan beri bilinmektedir.
Bulaşma
Hastalık insanlara, parazitle enfekte olmuş dişi anofel sivrisineğinin ısırığıyla bulaşmaktadır. Anofel cinsi sivrisinekler daha çok güneşin batışından doğuşuna kadar olan zaman diliminde ısırırlar. Bazen bulaşma kan transfüzyonu, organ nakli, iğne ya da anneden fetüse şeklinde gerçekleşmektedir.
Afrika, tüm küresel sıtma vakalarının ve ölümlerinin %94’ünü oluşturuyor ve sıtma sivrisinek vektörlerinin nasıl hayatta kaldığını anlamak hastalık açısından çok önemlidir. Batı Sahel bölgesindeki kurak mevsimin uzun sürmesi Anopheles coluzzii sivrisinekleri için uygun olmayabilir, ancak yetişkin sivrisinekler yağışlı mevsimin başlangıcında yeni bir neslin sonucu olamayacak kadar hızlı bir şekilde yeniden ortaya çıkıyor. Yağmurların başlamasından sonraki günlerde ortaya çıkmalarına ilişkin önceki açıklamalar, uzun mesafeli göç ve ağaçlandırmayı içeriyordu, ancak ormana girme kanıtları çoğunlukla ikinci derecedendi ve sıtma sivrisineklerinin kalıcılığına göreli katkısına dair hiçbir tahmin mevcut değildi. Yani birden bire göç eden sivrisinek topluluğu pek de görülmemişti.
Kurak mevsimde aestivasyonun sivrisinek kalıcılığında oynadığı rolü araştırmak için Roy Faiman, Alpha Seydou Yaro ve meslektaşları, Mali’deki iki köyde üreme mevsimi boyunca sivrisinek larvalarını işaretlemek için döteryum izotopları kullandılar. Araştırmacılar, yedi aylık kurak mevsimden sonra yetişkin sivrisinekleri örneklediklerinde, yetişkin popülasyonun yaklaşık %20‘sinin izotoplarla işaretlendiğini buldular. Bu, yerel aestivasyonun meydana geldiğini ve yağışlı mevsimin başında sivrisinek popülasyonuna katkıda bulunduğunu göstermektedir.
Araştırmacılar, bulgularının böceklerin kurak habitatlarda nasıl hayatta kaldıklarını anlamamıza yardımcı olabileceği ve ayrıca sivrisinek kontrolü ve sıtmayı ortadan kaldırma stratejileri için önemli etkileri olabileceği sonucuna varıyorlar.
Yazan: Bilge KAPLAN
Kaynak**
Kaynak***
Bir yanıt bırakın