Sonsuz Maymun Teorimi
1900’lerin başında, Fransız matematikçi yeterince küçük bir olasılığa sahip olayların asla gerçekleşmeyeceğini düşünüyordu. İnsan ölçeğindeki olaylar için Borel, olasılığı 10-6‘dan (veya 0.0000001’den) daha az olan olayları imkansız olarak değerlendirdi. Ayrıca imkansızlığı göstermek için ünlü bir örnek buldu: Daktilo tuşlarına rastgele basan maymunlar…
Evet, gelelim sonsuz maymun teorimine.
Sonsuz maymun teorimi, bir daktilonun tuşlarına sonsuz bir süre boyunca gelişigüzel basan bir maymunun belirli bir metni neredeyse kesin olarak yazabileceği düşünülüyor. Teoremle ilgili daha detaylı bir sonuç da ortaya konuyor ve bu şekilde William Shakespeare’in Hamlet oyununu yazabileceği görülüyor.
Tabii ki burada bahsedilen ‘maymun’ bir aygıtı ifade etmektedir. Bu aygıt, rastgele harflerden oluşan bir diziyi sonsuza dek üreten soyut bir aygıttır. Teorem, çok büyük ama sonlu bir sayı hayal ederek sonsuzluk hakkında akıl yürütmenin risklerine dikkat çekmektedir. Bir maymunun Shakespeare’in Hamlet‘i gibi bir yapıtı tümüyle aynı biçimde yazabilme olasılığı o denli küçüktür ki, bu durumun evrenin yaşı ölçeğindeki bir sürede gerçekleşme şansı önemsizdir ama sıfır değildir.
Teoremin çok ya da sonsuz sayıda yazıcı içeren uyarlamaları olduğu gibi, hedef metnin büyüklüğü de bütün bir kütüphane ile tek bir cümle arasında değişebilmektedir. Teoremin kökleri Aristoteles’in ‘Oluş ve Bozuluş Üzerine’ ve Cicero’nun ‘Tanrıların Doğası’ adlı yapıtlarıyla Blaise Pascal ve Jonathan Swift’in düşüncelerine dayanmaktadır.
Ancak bu teorimi ilk olarak Emile Borel 1913 yılında yazdığı bir makalede kullanmıştır. Sonrasında 1917 yılında Arthur Eddington Edinburg Üniversitesindeki bir davette katıldığında şu ifadeleri kullanmıştır.
PARMAKLARIMI DAKTİLONUN TUŞLARI ÜZERİNDE RASTGELE VE TEMBELCE GEZDİRİRSEM BU ÇABAMIN SONUNDA BELKİ DE ORTAYA ANLAŞILIR BİR CÜMLE ÇIKABİLİR. BİR MAYMUN ORDUSU DAKTİLONUN TUŞLARINI GELİŞİGÜZEL TINGIRDATIP DURURSA BELKİ DE BRİTANYA MÜZESİ`NDEKİ BÜTÜN KİTAPLARI YAZABİLİRLER”
Émile Borel ve Arthur Eddington 20. yüzyılda teoremi, istatistiksel mekaniğin gizli zaman cetvelini ortaya koymak amacıyla kullanmışlardır. Birçok Hristiyan apolojist ve Richard Dawkins, evrim için kullanılan maymun benzetmesinin uygunluğu konusunda farklı görüşler ileri sürmüşlerdir.
İstatistik, Olasılık Ve Zaman
Yazı yazan maymunlara olan popüler ilgi yazın, televizyon, radyo, müzik ve İnternet’teki birçok örnekte görülebilmektedir. 2003 yılında altı sorguçlu kara şebekle (Macaca nigra) bir deney gerçekleştirilmiştir ancak ortaya konan yazınsal katkı, ‘S’ harfinin çoğunlukta olduğu beş sayfalık bir belgedir.
Bu nedenle sonsuz maymun teoremi içinde eğer zaman yeterli ise milyonlarca yazı dizininde ortaya mantıklı ve okunası bir cümle çıkabilir. Bu süreç hayal bile edilemeyecek kadar zor olabilir, fakat imkansız değildir.
Yazan: Derya Naz ALTUĞ
Kaynak**
Kaynak***
Bir yanıt bırakın