Stonehenge Dikilitaşları Gerçekte Nedir?
Yeni bir analiz, 2022’de ortaya atılan bir tezi çürüttü. Bu teze göre bu megalit alanı 365 günlük bir takvimi temsil ediyordu. Bazı bilim insanlarına göre bunun için önemli bileşenler eksik. Dahası Stonehenge anıtının diğer özellikleri, takvim yorumunda hiç dikkate alınmamış.
Aslında bu tartışma yeni de değil. Taş devrine ait birçok anıtın hangi amaca hizmet ettiği ve ne ölçüde takvim işlevi gördüğü hep tartışılmıştır. Goseck Çemberi, Newgrange Mezarı ya da ünlü Stonehenge gibi taş devri anıtların, astronomik yönlere dayandığı açık gibi. Genellikle eksenleri kış ya da yaz gün dönümünde, gün doğumu ve gün batımını gösterir ve Ay’a hizalanmalari da tartışılanlar arasındadır. Fakat Mart 2022’de yayımlanan bir araştırma, Stonehenge anıtının çok daha karmaşık bir takvim işlevini açıkladı.
Bournemouth Üniversitesi’nden Timothy Darvill, dikilitaşların pozisyonunun, 365,25 günlük 1 güneş yılını yansıttığını öne sürmüştü. Sarsen taş dairesinin 12 aralığı 360 güne karşılık geliyordu, merkezdeki 5 trilitik taş ise eksik 5 günü temsil ediyordu. Teoriye göre 4 istasyon taşı da her 4 yılda bir artık yılı belirtmek için kullanılıyordu. Bu açıklamalara göre Stonehenge, Avrupa’daki güneş takvimlerinin en eski örnegiydi.
En önemli konu nümeroloji. Nitekim yanlış yorumlamalara çok açık. Sonuçta rastlantısal ve estetik açidan seçilmiş sayılar ve ölçülerin okunması hatalı anlamlar verebilir. Ve Darvill’in yorumlarında da böyle bir şey söz konusu. “En başından yorumun, nümerolojinin 2 klasik probleminden etkilendiği açıkça görülüyor: Bunlar ise rastlantı ve seleksiyon etkisi,” diyor. Mesela güneş yılının aylarına ait 12 sayısı, taş çemberin hiçbir yerinde görülmüyor. Bu yüzden 30 sarsen taşının bir ayın günlerini temsil ettiği görüş de havada kalıyor.
Bilim insanlarına göre Stonehenge takviminin astronomik doğrusuyla ilgili yanlış degerlendirme daha da vahim. Taş çember gerçi gün dönümlerinin yaklaşık zamanını gösteriyor fakat günü kesin olarak göstermiyor. Bunun nedeni şu: Gün dönümlerine yakın günlerde, güneşin ufukta yükselme ve batma noktaları çok az kayar.
Stonehenge’de ufukta bir dağın zirvesi gibi bir referans noktası olmadığı için de, güneş takvimi hiçbir zaman günü kesin olarak gösteremez. Güneş’in ufuktaki yavaş hareketi, Stonehenge’i güneş takvimi olarak yorumlamaya uygun değil. Ayrıca artık günleri ve yılları da görmek imkansızdı. Bunun için gün dönümünün bir gün kadar kaymış olduğunu görebilmemiz gerekirdi. Fakat bu da bir ya da birkaç açısal dakika içinde pozisyon belirlemesi gerekiyor ki bu da Stonehenge’de kesinlikle imkansızdı.
Stonehenge anıtını inşa edenler, gün dönümlerinin zamanını yaklaşık olarak belirleyebiliyorlardı fakat günleri tek tek saydıkları ve bunları aylarla birleştirdiklerine dair hiçbir kanıt bulunmuyor. Diğer bir eleştiri de şu: Stonehenge’i inşa edenler 365,25 günlük güneş yılını biliyorlar mıydı? Darvill, Mısır’la olan ilişkiler sayesinde güneş takvimiyle ilgili bilgilerin Britanya adalarına geldiğini söylemişti. Fakat Mısırlıların da o tarihlerde güneş takvimine sahip oldukları tartışmalı. Dahası takvimleri tam olarak 365 günlük idi ve artık yılları bilmiyorlardı.
Teleskop çağından önce, Hindistan’daki Jantar Mantar gözlemesindeki kadar hassas bir güneş saati gerekliydi ki bu da Avrupa’da yoktu. Bilim insanları Stonehenge halkının, gün dönümlerini yılın önemli zamanları olarak kabul edip kutlamış olma ihtimalinin çok daha yüksek olduğunu düşünüyorlar.
Yazan: Selim ÖZTEMEL
Keeping time at Stonehenge, Antiquity, 22.03.2023.
Bir yanıt bırakın