Türler Arası Gen Transferi Nasıl Oluyor?
Genler sadece anne babadan çocuğa geçmiyor. Bazen başka türden bir yetişkine de aktarılabiliyor. Bu konuda bir tür “gen gemisi”nin yardımcı olduğu ortaya çıktı.
ABisturka BiEen Akademisine bağlı molekülerinden Alejandro Burga, bir “bencil elementin” kökenini açıklamaya çalışırken, “gen gemisini” buldu. Egoist elementler konakçının kalıtımında çoğaldıktan sonra orada etrafa sıçrıyorlar. Bu onların bazen yer değiştirdikleri anlama geliyor. Bilim insanları iki ipliksi kurdunda (Caenorhabditis briggs ve Caenorhabditis plicata) bir genin neredeyse birebir aynı olan kopyalarını buldu. Bunların kalıtımları insan ve balığınki kadar farklı ve dolayısıyla da üremeleri mümkün değil.
Science dergisinde yayımlanan makaleye göre C.plicata’ya bir “Maverick geni” yerleşmiş. Bilim insanları, “egoist gen büyük bir olasılıkla C.plicata’dan C.brigg-sae’ye transfer olmuş” diyor. Transfer yakın geçmişte “Maverick” elementi tarafından gerçekleştirilmiş. Maverick elementlerin, uzak türler arasında gen taşıtı olarak gelişebilmelerini, virüsten çaldıkları bir gene borçlular. Bu füsogen, farklı hücrelerin zarlarını birbirine bağlayan bir proteininin şablonudur. Bilim insanları, “bu olasılıkla diğer organizmaların hücre zarlarıyla kaynaşan ve onlan enfekte eden virüs benzeri parçacıklar oluşturmalarını sağlıyor” diyor.
Anlaşıldığı üzere “Maverickler” ve benzer elementler muhtemelen diğer hayvan türlerine gen taşımacılığından da sorumlular. Araştırma ekibi, “Buz denizinde birbirinden tamamen farklı iki tür olan ringa ve Osmeridae balıklarının kanlarında bir tür antifriz proteinleri var ki bunların, yatay gen transferiyle bir türden diğerine geçmiştir. Aynı şeyin zaman zaman memelilerde de gerçekleştiğini gösteren kanıtlar vardır. Mesela fare ve sıçanlarda, bushbaby olarak bilinen bir tür Afrika maymunu ve “küçük kahverengi yarasada” görülmüştür. Bununla birlikte insandan hayvana ya da hayvandan insana gerçekleşmiş olan yatay gen transferine bugüne dek rastlanmadı” diyor.
Yazan: Selim ÖZTEMEL
Virus – like transposons cross the species barrier and drive the evolution of genetic incompatibilities, Science, 30.06.2023.
Bir yanıt bırakın