Uzaya Madde Saçan Delikler: Beyaz Delikler
Evrende bulunan her şeyin bir zıttı vardır. Kütleçekiminin zıttı antikütleçekimi olduğu gibi kara deliklerinde zıttı beyaz deliklerdir. Beyaz delikleri daha iyi anlayabilmek için öncelikle herkesin aşina olduğu evrenin garip ve karmaşık olgularından biri olan kara deliklerden bahsedelim.
Genelde ölü bir yıldızın kendi içine doğru çökmesiyle oluşan karadelikler; çok küçük alana sıkıştırılmış büyük maddelerdir. Işığın dahi kaçamadığı bu delikler ulaşabildikleri her şeyi içlerine hapsetmektedirler. Kara deliklerin zıttı beyaz deliklerdir. Fizikçiler de bir beyaz deliği bir kara deliğin zamanın tersine çevrilmesi olarak tanımlamaktadırlar. Yani bir kara deliğin hareketi kaydedebilseydi ve bu hareket geriye doğru tekrar oynatılsaydı elde edilen görüntü beyaz deliğe ait olmuş olurdu.
Matematiksel olarak ise beyaz ve kara delikler; 1915 yılında yayınlanan Einstein’ın alan denklemlerinin çözümleridirler. Kütlenin uzay zamanı nasıl büktüğünü anlatan bu diferansiyel denklem setini çözerek maddenin davranışının ne olması gerektiği bulunabilmektedir. Bu denklem setinden yola çıkan Schwazschild’in çözümü ile de bir kara deliğin, etrafındaki uzay zamanı nasıl etkilediği bulunabilmektedir. Bu çözümler her fizik denkleminde olduğu gibi tersine uyarlanabildiğinden Illinois Üniversitesi’nden bir bilim insanı beyaz deliklerin matematiksel olarak var olabileceğini, madde ve enerjinin girebildiği ama çıkamadığı durumlar denklemleri sağlıyorsa enerjinin çıkabildiği ancak maddenin çıkamadığı beyaz deliklerin de denklemleri sağlayabileceğini açıklamıştır. Matematiksel olarak doğru olsa da beyaz deliklerin varlığı pek olası görülmemektedir. Olsa dahi uzun süre var olamayacakları belirtilmiştir.
Beyaz deliklerin varlıkları ile ilgili bir diğer sorun ise kara delikler gibi oluşumlarını sağlayacak fiziksel bir sürecin olmamasıdır. Bazı bilim insanları beyaz deliklerin oluşum süreçlerini kuantum tünelleme ve Büyük Patlama’nın beyaz delik olduğunu düşünerek açıklamaktadırlar.
Kuantum tünelleme kuantum ölçeğindeki küçük maddelerin hareketini sağlamaktadır. Bilim insanları bu teoriyle genel göreliliğin farklı çözümleri arasında geçiş yapılabileceğini yani kuantum mekaniğine göre bir kara delik olarak başlanıp sonrasında beyaz deliğe dönüşülebileceğini ancak bu tünelleme süreçlerinin çok nadir olduklarını belirtilmişlerdir.
Büyük Patlama’nın da beyaz delik olabileceğini öne süren bilim insanları olsa da bazı bilim insanları evrenin çökmesinden Büyük Patlama’ya geçişi kara deliğin bir beyaz deliğe geçişine benzetilebileceğini ancak her iki sürecin birbirinden farklı olduklarını belirtmişlerdir.
Bazı bilim insanları ise beyaz deliklerin oluşup evrene yüksek oranda enerji saldıktan sonra kaybolduklarını, beyaz deliklerin doğrudan gözlenebileceklerini belirtmişler ve buna benzer ani enerji salınımlarının evrende çok sık gerçekleştiğini söylemişlerdir. Evrendeki en şiddetli enerji salınımlarından biri olan gama ışın patlamaları (GRB) süpernova patlamaları, kara delik ile bir kara deliğin çarpışması gibi çarpışmalar sonucu oluşabilmektedir. 2006 yılında GRB060614 olarak bilinen patlamanın da beyaz delik olabileceği düşünülmektedir.
Gördüğümüz üzere beyaz delikler ile ilgili araştırmalar teorik seviyede olsa da kara delikler de bir zamanlar böyleydi. Matematik var olmadığını demiyorsa onları aramaya devam etmemiz gerekmektedir.
Yazan: Melisa ACAR
Kaynak**
Kaynak***
Bir yanıt bırakın