Yılanlar Zehirli Dişlerine Nasıl Kavuştu?
Zehirli yılanların ölüm ısırığı doğanın en mükemmel sistemlerinden biridir. Yılanlar çok hızlı bir şekilde hareket ederek ısırırlar. Bu hareket omurgalı hayvanlar arasında en hızlı olanıdır. Türüne göre yılan (tüm yılanlar zehirli değildir) ısırdıktan sonra çentikli bir oluk veya dişteki içi boş bir kanal yoluyla zehrini avına enjekte eder. Bazı yılan türlerinde dişler sabit değildir, geriye doğru katlanabilir.
Yılanların zehirli aparatları, özellikle de dişleri bu kadar karmaşık bir sistem olmasına rağmen, engerekler, zehirli yılanlar ve zehirli su yılanı Fordonia gibi farklı yılan grupları bu özelliği birbirinden bağımsız olarak geliştirmişlerdir. Gerçi yılan embriyolarında zehirli dişlerin çukur ya da oyuk kanallarının iç dış epitelinin derin kıvrımlarından oluştuğu biliniyordu. Fakat bunun neden yalnızca zehirli yılanlarda olduğu ve diğer yılanlarda bu tür kıvrımların olmadığı hala bilinmiyor.
Araştırmacılar bu nedenle 26 yılan türünde zehirli dişlerin morfolojisini ve gelişimini ilk kez mikroskop altında ayrıntılı bir şekilde incelediler. Tahmin edilenin aksine, tüm yılan dişlerinin içinde bir çeşit mikro kıvrım bulunuyor. Araştırmacılar bu özelliğin, yılanlara özgü olduğunu söylüyorlar. Zehirli dişleri olmayan yılanlarda, Plicidentin olarak isimlendirilen bu diş yapısının tabanı çevredeki dokuya bağlı kıvrımlar bulunuyor. Zehirli yılanlarda dişteki kıvrımlar daha belirgin olarak gelişiyor ve dişin tabanından ucuna kadar devam eder. Bu oluk, embriyo gelişimi sırasında dişin dışında dar bir çentik olarak da seçilebilir. Bu kıvrım gelişimini tamamladıktan sonra dişin üzerindeki sert dentin oluşur.
Bazı karşılaştırmalar sonucunda, Kuzey ve Orta Amerika çöllerinde yaşayan Heloderma kertenkelelerin de dişlerinde çok benzer yapılar geliştiği anlaşıldı. Bu sürüngenlerde de plicidentinine kıvrımları var bunları zehirli oyukların oluşumu için bir başlangıç noktası olarak kullanıyorlar. Bu da plicidentinin yılanın atalarında zaten var olan ve daha sonra bağımsız olarak tekrar tekrar zehir aparatı için yok edildiğini kanıtlıyor.
Yazan: Bilge KAPLAN
Bir yanıt bırakın