Ebu Nasr Muhammed el-Farabi
El-Fârâbî’nin hayatı hakkında çok az şey bilinmektedir ve etnik kökeni bir tartışma hala konusudur. Bu yazıda Farabi’yi kısa da olsa size tanıtmaya çalışacağım. Kimdir bu ünlü bilim adamı?
Ebu Nasr el-Fârâbî, muhtemelen MS 870’de Farab veya Farayb denilen bir yerde doğdu. Gençliğinde Irak ve Bağdat’a taşındı. 943’te Suriye ve Şam’a gitti ve Aralık 950’de veya MS 951 Ocak’ta Şam’da öldü.
El-Farabi, ilk eğitimini Farab ve Buhara’da tamamladı. Daha sonra yüksek öğrenim için Bağdat’a gitti. Bu süre zarfında çeşitli dillerin yanı sıra çeşitli bilgi ve teknoloji dallarında ustalık kazandı. Zamanının ünlü bilginlerinden ve filozoflardan mantık ve dilbilgisi dersleri aldı. Farabi bilime, felsefeye, mantığa, sosyolojiye, tıbba, matematiğe ve müziğe önemli katkılarda bulundu.
Ebu Nasr el-Farabi, Platon ve Aristoteles’in öğretilerini Müslüman dünyasına aktarmada etkili olan en eski İslami aydınlardan biriydi. İbn Sina gibi sonraki İslam filozofları üzerinde hatırı sayılır bir etkisi oldu. Aristoteles ve Platon’un Yunan eserlerini çeviren ve bunlara kendi başına önemli eklemeler yapan seçkin bir dilbilimciydi.
“İkinci usta” veya “ikinci öğretmen” olarak çevrilen Mallim-e-Sani lakabını kazandı.
El-Fârâbî; mantık, felsefe, fizik, metafizik, müzik ve politika üzerine kalıcı çalışmaların yanı sıra hem Aristoteles hem de Platon hakkında önemli yorumlar yazdı.
Bir filozof olarak Farabi, felsefeyi teolojiden ayıran ilk kişiydi. Orta Çağ’dan itibaren hem Müslüman hem de Hristiyan dünyasında onun görüşlerinden etkilenmemiş bir filozof bulmak zordur.
Farabi, ayrıca hükümdar için gerekli nitelikleri Platoncu bir tarzda ortaya koydu. Bir hükümdarın kaliteli bir yerli karakterle yönetmeye meyilli olması ve böyle bir kural için doğru tutumu sergilemesi gerektiğini belirtti. Al-Farabi’nin siyaset felsefesinin kalbinde, insanların memnuniyet kazanmak için işbirliği yaptığı mutluluk kavramı vardır. Yunan örneğini takip etti ve en yüksek mutluluk derecesi, ruhu ‘Aktif Akıl ile olduğu gibi birleşmiş’ ideal hükümdarına tahsis edildi.
Farabi’nin epistemolojisinin (bilim felsefesinin) hem Neoplatonik (Yeni Platonculuk) hem de Aristotelesçi bir boyutu vardır. Farabi’nin ilim tasnifi için en iyi kaynak kitab ihsa al-ulum‘dur. Bu çalışma, Farabi’nin hem ezoterik hem de ekzoterik inançlarını özenle göstermektedir. Böylece, Farabi’nin epistemolojisinin, anlatılanlardan yola çıkarak, hem Neoplatonik hem de Aristotelesçi bir ses kullanarak, kapsam olarak ansiklopedik ve bir araya getirme açısından karmaşık olduğu söylenebilir.
Farabi ayrıca erken dönem Müslüman sosyolojisi üzerine kitaplar ve Kitab al-Musiqa (Müzik Kitabı) adlı müzik üzerine kayda değer bir kitap yazdı.
Bu kitap, Batı’da Arap müziği üzerine bir kitap olarak tanıtılmasına rağmen, gerçekte, zamanının Fars müziği teorisi üzerine bir çalışmadır. Nota bilgisine katkıda bulunmanın yanı sıra çeşitli müzik aletleri icat etti. Enstrümanını o kadar iyi çalabildiği, insanları istediği zaman güldürdüğü ya da ağlattığı bildirildi.
Farabi, hayatı boyunca birçok uzak diyarı gezmiş ve pek çok deneyim kazanmıştır. Sonuç olarak, hala hatırlandığı ve kabul edildiği birçok bilime katkı yaptı. Pek çok zorlukla karşılaşmasına rağmen tam bir özveri ile çalıştı ve adını tarihin bilim adamları arasına yazdırmış oldu.
Yazan: Bilge KAPLAN
Kaynak**
Kaynak***
Bir yanıt bırakın